Metoda Knillów

Dotyk i komunikacja a interakcje i rozwój

Jeszcze w latach 60 tych uważano, że noworodki mają ograniczone możliwości komunikowania się bądź w ogóle nie potrafią komunikować się z innymi,a takowe zdolności nabywają w granicach 1 roku życia. Przekonanie owo zostało zniesione w latach 70tych, po przeprowadzeniu badań, których efektem była świadomość wagi wczesnej komunikacji w rozwoju niemowlęcia. Badania te wykazały jak ważne jest dla rozwoju dziecka osiągnięcie i utrwalenie zdrowych zasad komunikacji i wzajemnych kontaktów z dorosłymi.

Do czynności rozwijających kontakt możemy zaliczyć karmienie, przewijanie czy kąpanie. Dziecko po pewnym czasie stosowania tych samych, znanych już przez siebie rytuałów, zaczyna wykazywać inicjatywę dialogu. Będąc blisko siebie dorosły i dziecko uczą się odczytywać język swoich ciał oraz dostosowywać się do rytmu czynności lub odpoczynku.

Kontakt fizyczny i fundamenty emocjonalne

Najwrażliwszy kanał sensoryczny to skóra, dlatego dotyk jest szczególnie ważny dla naszego rozwoju. Doświadczenie dotyku jest pierwszym wrażeniem, jakiego doznajemy. Tak, więc jeśli dziecko jest trzymane lekko, blisko ciała to pozwala mu na ufne traktowanie otaczającego świata oraz na odczuwanie pewności siebie. Oparte na wczesnym kontakcie fizycznym potwierdzenie emocjonalne jest bazą dla dobrego rozwoju podstawowych ludzkich związków i komunikacji.

Komunikacja miedzy dzieckiem a opiekunem powstaje poprzez kontakt cielesny. Rozwija się wtedy fizyczny dialog, w którym oboje partnerzy uczestniczą, Wartym zauważenia jest fakt, iż kontakt o nie tylko dotyk, ale także ruch, w jaki wprawiamy niemowlę przy opiece nad nim ruch ten pobudza jego zainteresowanie i sprawia mu przyjemność. Badania wykazały, iż dzieci głaskane i noszone przez swoje matki są szczęśliwsze, bardziej aktywne i komunikatywne niż te, u których kontakt fizyczny był ograniczony.

Kontakty fizyczne a samoocena

Badania wykazały, iż istnieje ścisły związek pomiędzy kontaktem fizycznym we wczesnym dzieciństwie a poczuciem własnej wartości i pewności siebie. Pozytywny obraz siebie zachęca do odkrywania świata, a brak pewności siebie powoduje, iż dziecko do wszystkiego podchodzi z rezerwa jest zamknięte i podejrzliwe w stosunku do innych. Rezultatem może być problem w komunikowaniu się z innymi.

Po porównaniu dzieci z różnych środowisk udowodniono, że te, które w kontakcie fizycznym czuły się akceptowane, rozwijały zaufanie do innych i wiarę w siebie.

Potrzeby ludzi z ciężkimi defektami komunikacji

W niektórych przypadkach zdarza się, iż komunikacja jest zaburzona. Dzieje się tak np. w momencie, kiedy dziecko reaguje inaczej niż tego oczekuje dorosły. Powoduje to, że często niezauważane zostaje to, co dziecko chciało przekazać i doprowadza to w konsekwencji do wzajemnego niezrozumienia.

W badaniach efekt ten został określony, jako „mismatch”, czyli wywołanie niepewności i poczucia dystansu miedzy dorosłym, a dzieckiem. Dobrym przykładem tutaj są dzieci niewidome, które nie zdradzają swoją mimiką twarzy żadnych informacji o sobie. Dziecko niewidome używa ruchów całego ciała do komunikowania się i jeśli te jego unikalne sygnały nie zostaną zrozumiane powstaje właśnie „mismatch” – zaburzona jest pozytywna komunikacja.

Czasem pomimo tego dziecko przełamuje ograniczenia i zmusza opiekuna do zmiany centrum jego uwagi do uwzględnienia swojej odpowiedzi. Jeśli dziecko nie otrzymuje odpowiedzi przez dłuższy czas, w wielu sytuacjach zamyka się w sobie i reaguje agresją na osoby chcące się z nim komunikować.

Wiele programów edukacyjnych do komunikacji z osobami ze znaczną i głęboką trudnością w uczeniu opiera się na zasadzie, że należy dostarczyć dużo stymulacji sensorycznej i interpersonalnej a „reszta zrobi się sama”. Jest to trudne do zrozumienia w przypadku wewnętrznego braku przekonania o tym, że robimy coś konstruktywnego.

Do pozytywnego rozwoju komunikacji i kontaktu powinniśmy wybrać program stawiający na jakość a nie ilość interakcji. Musimy, więc wybrać tzw. „złoty środek ” uwzględniający zarówno potrzeby nasze jak i partnera.

Ramy interakcji

Rolą opiekuna we wczesnym rozwoju dziecka jest budowanie „rusztowania” wokół niego, tak żeby było ono skuteczne. Należy, więc pamiętać o tym by było płynne i dostosowane do potrzeb dziecka. Jako opiekun musimy dawać wsparcie i dostosowywać je do zmian zachodzących w rozwoju podopiecznego. Aby to osiągnąć musimy uwzględnić następujące komponenty:

• wybór pierwszoplanowej osoby – ten, kto będzie odpowiadał za interakcje musi mieć czas, odpowiednie zdolności i motywacje do działania. Ważne jest ustalenie z iloma partnerami podopieczny będzie pracował w ciągu dnia i kto jaka rolę będzie pełnił

• ilość częstość aktywności – jak wiele sytuacji przewidujemy do nawiązania interakcji oraz jak często będziemy je powtarzać i ile będą trwać

• otoczenie fizyczne – dzieci szybko łączą zdarzenia z miejscem, więc należy starannie wybrać miejsce do przeprowadzenia sesji. Warto też przemyśleć, jakie przedmioty mogłyby nam pomóc w pracy z dzieckiem

• granice czasowe – jeśli chcemy by partner rozpoznał sytuację i uczestniczył w zajęciach musimy być pewni, że potrafi on rozróżnić poszczególne aktywności, które mu prezentujemy.

https://psychologiabycia.wordpress.com

Metoda Knillów

Autorem Programu „Dotyk i Komunikacja” jest Christopher Knill. W swym podejściu, popartym wieloletnimi doświadczeniami w pracy terapeutycznej z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi o głęboko ograniczonych zdolnościach ekspresji, czy braku kontaktu z otoczeniem, uzasadnił znaczenie użycia dotyku w rozwoju świadomości interpersonalnej, wrażliwości, oraz komunikacji. Program ten skierowany jest głównie dla rodziców dzieci upośledzonych umysłowo, autystycznych, pasywnych i wrogo reagujących na otoczenie, dla osób z defektami sensorycznymi i fizycznymi, ale i dla tych wszystkich, którzy mają małe, zdrowe dzieci.

W podręczniku Knillów opisane i zilustrowane są sposoby, dzięki którym regularne i wrażliwe stosowanie dotyku, już od chwili urodzenia dziecka, może przyczynić się do pozytywnego rozwoju kontaktu i komunikacji. A w przypadku wybranych przez autora osób, z którymi wcześniej niemożliwa była realizacja jakiegokolwiek programu, podane są konkretne obserwacje z sesji i warunki, dzięki którym udało się pozytywny kontakt nawiązać i podtrzymać. Do Programu załączona jest kaseta magnetofonowa, zawierająca specjalnie skomponowaną muzykę (dźwięki tworzące tony, harmonię i rytm, połączone w różny sposób, ze zróżnicowaniem głośności i tempa). Oprawa muzyczna (5 części, trwa ok. 23 minut) jest wspaniałym uzupełnieniem Programu, tworzy atmosferę intymności i bezpieczeństwa, służy relaksacji, a w innych częściach zachęca do inicjatywy i interakcji.

Warto poznać i stosować program Knillów w pracy z dziećmi z zaburzeniami zachowania, szczególnie ze spectrum autyzmu, niepełnosprawnością intelektualną, a wybrane metody w pracy z małymi dziećmi, czy dorosłymi z niepełnosprawnościami.

autor: Joanna Wiślicka,

psycholog i terapeuta

Zapraszam do przeczytania innych artykułów dotyczący zaburzeń rozwojowych u dzieci oraz sposobów terapii:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/04/02/spektrumzaburzenautystycznych/