Tematyka samobójstw (suicydologia) jest bardzo złożona i trudna, dlatego też trzeba odpowiednio wcześnie wdrażać profilaktykę suicydologiczną. Nie da się odpowiedzieć jednoznacznie na pytanie, dlaczego ludzie podejmują próby samobójcze. Jesteśmy w stanie jednak wyodrębnić grupy podwyższonego ryzyka i sygnały ostrzegawcze, które pomogą zwiększyć szansę na uratowanie takiej osoby. Opiszę dalej w tym artykule czynniki i grupy ryzyka wraz z sygnałami ostrzegawczymi i metodami prewencji. Mam nadzieję, że dzięki tej wiedzy uda się Państwu komuś będącemu w takim głębokim kryzysie i chcącemu podjąć próbę samobójczą, pomóc odpowiednio wcześnie. W momencie kulminacyjnym, gdy osoba zaplanowała już pewne działania, a punkt zapalny (wyzwalacz) popchnął do realizacji tego zamiaru, mimo wszystko mogą się okazać one niewystarczające, ale warto wiedzieć i na co zwracać uwagę i jak ratować ludzkie życie, nie tylko wspierając psychologicznie, ale całościowo. Byłam w takiej sytuacji, jest to dla mnie przeżycie osobiste, a zarazem zawodowe (choć nie pracowałam wówczas na innym stanowisku), choć udało mi się komuś wtedy pomóc, w ostatniej chwili (ratowanie życia), to historia ta nie ma happy endu, bo niestety nie na wszystko mamy wpływ. Ryzyko, że nie uda nam się pomóc istnieje zawsze, dlatego tak ważna jest świadomość na co zwracać uwagę i jak reagować. Odwlekałam tak długo ten artykuł, bo wymagał on ode mnie zmierzenia się z trudnym doświadczeniem i opracowania dla Państwa tej tematyki suicydologicznej w sposób mam nadzieję przystępny i zrozumiały.
Odrzucenie, poczucie straty, samotność, utrata miłości i/ lub niemożność zrealizowania najważniejszych potrzeb, są najczęściej tzw. „wyzwalaczem”, punktem zapalnym, przesądzającym o podjęciu próby samobójczej, natomiast nie jest bezpośrednią przyczyną działania suicydologicznego, wpływ na to ma wiele różnych czynników, t.j.: choroby/ zaburzenia psychiczne (np. depresja, psychoza, zaburzenia lekowe, PTSD) i fizyczne (choroby przewlekłe lub też nagłe stany, zagrażające życiu jak, np. rak), czynniki osobowościowe, środowiskowe (marginalizacja, patologia, samotność), konflikty z ludźmi (rodziną, znajomymi), fanatyzm, rozwód, czy utrata pracy, itd.
Czynniki ryzyka popełnienia samobójstwa
– Płeć: mężczyźni: mowa tu o gwałtownych próbach samobójczych, kobiety: szczególnie w wieku podeszłym. Wiek: osoby młode (15-30) i w wieku podeszłym (powyżej 65 r.ż.).
– Stan cywilny (osoby owdowiałe, rozwiedzione/ w separacji,samotne).
– Utrata pracy/ bezrobocie; Problemy socjalne/ niski status socjoekonomiczny; mgracja.
– Izolacja społeczna;
– Zaburzenia adaptacyjne, (p. wojsko, konflikty z prawem, więzienie, zmiana mieszkania/ pracy.
– Stan somatyczny: choroby nowotworowe, przewlekłe zespoły bólowe;
– Choroby psychiczne, także występujące wśród krewnych.
– W niektórych grupach zawodowych, m.in. wśród weterynarzy, farmaceutów, dentystów, rolników, pracowników służb mundurowych i lekarzy to ryzyko jest wyższe.
– Stresujące wydarzenia życiowe, np. odrzucenie („zawód miłosny”), utrata (kogoś lub czegoś dla nas ważnego, osierocenie).
Sygnały ostrzegawcze:
-
Wycofanie się z kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, odwracanie się od nich.
-
Nadmierne zainteresowanie tematyką śmierci.
-
Zmiany w strukturze osobowości i poważne zmiany nastroju, zaburzenia lub choroby psychiczne.
-
problemy z koncentracją;
-
Problemy w szkole (młodzież), obniżenie jakości pracy (dorośli) lub ocen (dzieci, młodzież), w codziennym funkcjonowaniu (dorośli, seniorzy);
-
Zmiana dotychczasowych zwyczajów co do jedzenia i snu na przeciwstawne (utrata apetytu lub objadanie się, bezsenność lub nadmierna senność);
-
Brak zainteresowania rozrywkami, czy pasjami;
-
Nieprzyjmowanie otrzymywanych pochwał lub nagród;
-
Uskarżanie się na fizyczne dolegliwości, jak bóle głowy, bóle żołądka lub uczucie zmęczenia – są one bowiem powiązane z emocjami.
-
Pojawiające się znudzenie. Brak zainteresowań rzeczami i sprawami, wcześniej dla jednostki ważnymi (np. zaniechanie dbałości o wygląd).
-
Pojawiająca się impulsywność: t.j akty agresji i przemocy lub autodestrukcyjna.
Sygnały wysokiego ryzyka:
-
Rozmowy o samobójstwie lub jego planowaniu;
-
Samookaleczenia, zachowania buntownicze lub ucieczkowe / unikowe;
-
Występowanie ekscesów alkoholowych i/ lub narkotykowych;
-
Nieprzyjmowanie pomocy; poczucie, że udzielenie pomocy jest już niemożliwe;
-
Oskarżanie się „Jestem złym człowiekiem” lub poczucie „zepsucia w środku”;
-
Mówienie o beznadziejności życia, braku wyjścia, własnej bezwartościowości;
-
Rzucanie co jakiś czas komunikatów typu: „Niedługo przestanę być dla ciebie ciężarem”, „To nie ma znaczenia”, „To już na nic się nie zda” lub „Już się nie zobaczymy”.
-
Rozchwianie emocjonalne – Przejścia ze stanów depresji do stanu pogodnego bycia i zadowolenia, euforii, do nawet manii. Zwykle takie rozchwianie oznacza podjęcie decyzji o ucieczce od problemów i zakończeniu swego życia.
-
Oddawanie swoich ulubionych przedmiotów; a szczególnie swoich zwierząt w dobre ręce;
-
Przygotowywanie testamentu;
-
Mówienie (obwieszczanie” całemu światu”), np. że: „Jestem niczym”, „Nie warto się mną zajmować”, „Chciałbym już umrzeć”, Zamierzam się zabić”, „Nie powinnam się urodzić”.
Osoby planujące samobójstwo, czynią to będąc w stanie głębokiego kryzysu psychicznego (depresji, psychozie, PTSD, itp.), pod wpływem silnego wyzwalacza (punkt zapalny). Zwykle przeżywają owy kryzys od dłuższego czasu, bądź też jest on wyjątkowo intensywny (czasem zwielokrotniony), natomiast prośby o pomoc i dotychczasowe strategie radzenia sobie, okazują się być niewystarczające. Jeśli w tym czasie nie zostały wdrożone zasady interwencji kryzysowej https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/08/31/interwencja-kryzysowa/ to osoby takie mają poczucie pozostawienia samym sobie, a więc ciągłego trwania w kryzysie i niemożliwości znalezienia innego wyjścia z niego.
Podejmują próby, by pokazać otoczeniu, że są i bardzo cierpią. Dlatego też próby samobójcze bywają „spektakularne”, osoba w kryzysie w ten sposób niemal wręcz „krzyczy” zauważ mnie, wysłuchaj, pomóż mi! Często osoba taka zachowania suicydalne podejmuje, w miejscu i w sytuacji (dom, praca, szkoła) gdzie może ją uratować osoba bliska lub taka, którą obdarzyła zaufaniem (zwiększa szansę na jej ratunek, to tzw. „ostatnie wołanie o pomoc”). Istnieje też ryzyko, że samobójstwo będzie z przeniesieniem, czyli pozbawieniem życia osób najbliższych, a potem dopiero siebie samego (np. służby). Dzieje się tak gdy osoba planująca samobójstwo, będąca w stanie kryzysu myśli, że nie zapewni bezpieczeństwa swoim najbliższym, nie ochroni ich przed zagrożeniem, które często sama odczuwa (niezależnie od tego, czy to zagrożenie jest realne, czy też jest wynikiem choroby, zaburzenia, lęków itd.), jest przekonana, że tak kontroluje sytuacje, stąd najpierw bliscy – przeniesienie, potem ona sama.
Jeśli dostrzeżesz u siebie lub u kogoś, kogo znasz, kto może być w kryzysie (dziecka, rodzica, partnera, znajomego) sygnały ostrzegawcze, poszukaj wsparcia psychologa, możesz napisać do mnie w tej sprawie wystarczy wiadomość, że potrzebujesz rozmowy/ wsparcia w każdej chwili. Pełna oferta moich usług na stronie:http://psychologiabycia.pl/oferta W sytuacjach wyjątkowych, np. głębokiego kryzysu pomagam nieodpłatnie, w pozostałych wg cennika https://psychologiabycia.wordpress.com/cennik/.
Możesz też zgłosić się do najbliższej Poradni Zdrowia Psychicznego, Ośrodka interwencji kryzysowej lub Poradni psychologiczno – pedagogicznej (dzieci, młodzież). Gdy dostrzegasz wymienione wcześniej w artykule sygnały alarmujące lub planujesz samobójstwo, a nie pracujesz ze specjalistą i nie masz wsparcia, wtedy dzwoń na linię dla osób w stanie kryzysu psychicznego tel. 800 70 2222 (całodobowy), telefon zaufania dla dzieci 116111, możesz skorzystać też z numerów dla osób w depresji np., Antydepresyjny Telefon Zaufania fundacji ITAKA, czy Antydepresyjny telefon Forum przeciwko depresji (numery i godziny dyżurów znajdziesz na stronach fundacji), lub zgłoś się na izbę przyjęć najbliższego szpitala psychiatrycznego w twoim mieście.
Autor: Joanna Wiślicka,
psycholog, terapeuta
Zapraszam do zapoznania się z innymi moimi artykułami z zakresu psychologii klinicznej:
https://psychologiabycia.wordpress.com/2021/08/30/depresja/
https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/03/25/kryzys-szansa-na-rozwoj
Psychologia bycia 