Problematyka samobójstw (suicydologia)

Tematyka samobójstw (suicydologia) jest bardzo złożona i trudna, dlatego też trzeba odpowiednio wcześnie wdrażać profilaktykę suicydologiczną. Nie da się odpowiedzieć jednoznacznie na pytanie, dlaczego ludzie podejmują próby samobójcze. Jesteśmy w stanie jednak wyodrębnić grupy podwyższonego ryzyka i sygnały ostrzegawcze, które pomogą zwiększyć szansę na uratowanie takiej osoby. Opiszę dalej w tym artykule czynniki i grupy ryzyka wraz z sygnałami ostrzegawczymi i metodami prewencji. Mam nadzieję, że dzięki tej wiedzy uda się Państwu komuś będącemu w takim głębokim kryzysie i chcącemu podjąć próbę samobójczą, pomóc odpowiednio wcześnie. W momencie kulminacyjnym, gdy osoba zaplanowała już pewne działania, a punkt zapalny (wyzwalacz) popchnął do realizacji tego zamiaru, mimo wszystko mogą się okazać one niewystarczające, ale warto wiedzieć i na co zwracać uwagę i jak ratować ludzkie życie, nie tylko wspierając psychologicznie, ale całościowo. Byłam w takiej sytuacji, jest to dla mnie przeżycie osobiste, a zarazem zawodowe (choć nie pracowałam wówczas na innym stanowisku), choć udało mi się komuś wtedy pomóc, w ostatniej chwili (ratowanie życia), to historia ta nie ma happy endu, bo niestety nie na wszystko mamy wpływ. Ryzyko, że nie uda nam się pomóc istnieje zawsze, dlatego tak ważna jest świadomość na co zwracać uwagę i jak reagować. Odwlekałam tak długo ten artykuł, bo wymagał on ode mnie zmierzenia się z trudnym doświadczeniem i opracowania dla Państwa tej tematyki suicydologicznej w sposób mam nadzieję przystępny i zrozumiały.

Odrzucenie, poczucie straty, samotność, utrata miłości i/ lub niemożność zrealizowania najważniejszych potrzeb, są najczęściej tzw. „wyzwalaczem”, punktem zapalnym, przesądzającym o podjęciu próby samobójczej, natomiast nie jest bezpośrednią przyczyną działania suicydologicznego, wpływ na to ma wiele różnych czynników, t.j.: choroby/ zaburzenia psychiczne (np. depresja, psychoza, zaburzenia lekowe, PTSD) i fizyczne (choroby przewlekłe lub też nagłe stany, zagrażające życiu jak, np. rak), czynniki osobowościowe, środowiskowe (marginalizacja, patologia, samotność), konflikty z ludźmi (rodziną, znajomymi), fanatyzm, rozwód, czy utrata pracy, itd.

Czynniki ryzyka popełnienia samobójstwa

– Płeć: mężczyźni: mowa tu o gwałtownych próbach samobójczych, kobiety: szczególnie w wieku podeszłym. Wiek: osoby młode (15-30) i w wieku podeszłym (powyżej 65 r.ż.).
– Stan cywilny (osoby owdowiałe, rozwiedzione/ w separacji,samotne).
– Utrata pracy/ bezrobocie; Problemy socjalne/ niski status socjoekonomiczny; mgracja.
– Izolacja społeczna;
– Zaburzenia adaptacyjne, (p. wojsko, konflikty z prawem, więzienie, zmiana mieszkania/ pracy.
– Stan somatyczny: choroby nowotworowe, przewlekłe zespoły bólowe;
– Choroby psychiczne, także występujące wśród krewnych.
– W niektórych grupach zawodowych, m.in. wśród weterynarzy, farmaceutów, dentystów, rolników, pracowników służb mundurowych i lekarzy to ryzyko jest wyższe.
– Stresujące wydarzenia życiowe, np. odrzucenie („zawód miłosny”), utrata (kogoś lub czegoś dla nas ważnego, osierocenie).

Sygnały ostrzegawcze:

• Wycofanie się z kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, odwracanie się od nich.

• Nadmierne zainteresowanie tematyką śmierci.

• Zmiany w strukturze osobowości i poważne zmiany nastroju, zaburzenia lub choroby psychiczne.

• problemy z koncentracją;

• Problemy w szkole (młodzież), obniżenie jakości pracy (dorośli) lub ocen (dzieci, młodzież), w codziennym funkcjonowaniu (dorośli, seniorzy);

• Zmiana dotychczasowych zwyczajów co do jedzenia i snu na przeciwstawne (utrata apetytu lub objadanie się, bezsenność lub nadmierna senność);

• Brak zainteresowania rozrywkami, czy pasjami;

• Nieprzyjmowanie otrzymywanych pochwał lub nagród;

• Uskarżanie się na fizyczne dolegliwości, jak bóle głowy, bóle żołądka lub uczucie zmęczenia – są one bowiem powiązane z emocjami.

• Pojawiające się znudzenie. Brak zainteresowań rzeczami i sprawami, wcześniej dla jednostki ważnymi (np. zaniechanie dbałości o wygląd).

• Pojawiająca się impulsywność: t.j akty agresji i przemocy lub autodestrukcyjna.

Sygnały wysokiego ryzyka:

• Rozmowy o samobójstwie lub jego planowaniu;

• Samookaleczenia, zachowania buntownicze lub ucieczkowe / unikowe;

• Występowanie ekscesów alkoholowych i/ lub narkotykowych;

• Nieprzyjmowanie pomocy; poczucie, że udzielenie pomocy jest już niemożliwe;

• Oskarżanie się „Jestem złym człowiekiem” lub poczucie „zepsucia w środku”;

• Mówienie o beznadziejności życia, braku wyjścia, własnej bezwartościowości;

• Rzucanie co jakiś czas komunikatów typu: „Niedługo przestanę być dla ciebie ciężarem”, „To nie ma znaczenia”, „To już na nic się nie zda” lub „Już się nie zobaczymy”.

• Rozchwianie emocjonalne – Przejścia ze stanów depresji do stanu pogodnego bycia i zadowolenia, euforii, do nawet manii. Zwykle takie rozchwianie oznacza podjęcie decyzji o ucieczce od problemów i zakończeniu swego życia.

• Oddawanie swoich ulubionych przedmiotów; a szczególnie swoich zwierząt w dobre ręce;

• Przygotowywanie testamentu;

• Mówienie (obwieszczanie” całemu światu”), np. że: „Jestem niczym”, „Nie warto się mną zajmować”, „Chciałbym już umrzeć”, Zamierzam się zabić”, „Nie powinnam się urodzić”.

Osoby planujące samobójstwo, czynią to będąc w stanie głębokiego kryzysu psychicznego (depresji, psychozie, PTSD, itp.), pod wpływem silnego wyzwalacza (punkt zapalny). Zwykle przeżywają owy kryzys od dłuższego czasu, bądź też jest on wyjątkowo intensywny (czasem zwielokrotniony), natomiast prośby o pomoc i dotychczasowe strategie radzenia sobie, okazują się być niewystarczające. Jeśli w tym czasie nie zostały wdrożone zasady interwencji kryzysowej https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/08/31/interwencja-kryzysowa/ to osoby takie mają poczucie pozostawienia samym sobie, a więc ciągłego trwania w kryzysie i niemożliwości znalezienia innego wyjścia z niego.

Podejmują próby, by pokazać otoczeniu, że są i bardzo cierpią. Dlatego też próby samobójcze bywają „spektakularne”, osoba w kryzysie w ten sposób niemal wręcz „krzyczy” zauważ mnie, wysłuchaj, pomóż mi! Często osoba taka zachowania suicydalne podejmuje, w miejscu i w sytuacji (dom, praca, szkoła) gdzie może ją uratować osoba bliska lub taka, którą obdarzyła zaufaniem (zwiększa szansę na jej ratunek, to tzw. „ostatnie wołanie o pomoc”). Istnieje też ryzyko, że samobójstwo będzie z przeniesieniem, czyli pozbawieniem życia osób najbliższych, a potem dopiero siebie samego (np. służby). Dzieje się tak gdy osoba planująca samobójstwo, będąca w stanie kryzysu myśli, że nie zapewni bezpieczeństwa swoim najbliższym, nie ochroni ich przed zagrożeniem, które często sama odczuwa (niezależnie od tego, czy to zagrożenie jest realne, czy też jest wynikiem choroby, zaburzenia, lęków itd.), jest przekonana, że tak kontroluje sytuacje, stąd najpierw bliscy – przeniesienie, potem ona sama.

Jeśli dostrzeżesz u siebie lub u kogoś, kogo znasz, kto może być w kryzysie (dziecka, rodzica, partnera, znajomego) sygnały ostrzegawcze, poszukaj wsparcia psychologa, możesz napisać do mnie w tej sprawie wystarczy wiadomość,  że potrzebujesz rozmowy/ wsparcia w każdej chwili. Pełna oferta moich usług na stronie:http://psychologiabycia.pl/oferta W sytuacjach wyjątkowych, np. głębokiego kryzysu pomagam nieodpłatnie, w pozostałych wg cennika https://psychologiabycia.wordpress.com/cennik/.

Możesz też zgłosić się do najbliższej Poradni Zdrowia Psychicznego, Ośrodka interwencji kryzysowej lub Poradni psychologiczno – pedagogicznej (dzieci, młodzież). Gdy dostrzegasz wymienione wcześniej w artykule sygnały alarmujące lub planujesz samobójstwo, a nie pracujesz ze specjalistą i nie masz wsparcia, wtedy dzwoń na linię dla osób w stanie kryzysu psychicznego  tel. 800 70 2222 (całodobowy), telefon zaufania dla dzieci 116111, możesz skorzystać też z numerów dla osób w depresji np., Antydepresyjny Telefon Zaufania fundacji ITAKA, czy Antydepresyjny telefon Forum przeciwko depresji (numery i godziny dyżurów znajdziesz na stronach fundacji), lub zgłoś się na izbę przyjęć najbliższego szpitala psychiatrycznego w twoim mieście.

Autor: Joanna Wiślicka,
psycholog, terapeuta

Zapraszam do zapoznania się z innymi moimi artykułami z zakresu psychologii klinicznej:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2021/08/30/depresja/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/03/25/kryzys-szansa-na-rozwoj

Interwencja kryzysowa

Interwencja kryzysowa jest to działanie doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do udzielenia natychmiastowej pomocy osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej.

Formy organizacyjne obejmują między innymi: pracę zespołów interwencji kryzysowej, krótkotrwałą hospitalizację, farmakoterapię. Interwencja może mieć charakter pomocy medycznej, socjalnej, materialnej, prawnej lub psychologicznej.

Osoba przeżywająca taki stan, ze względu na ograniczenie lub wyczerpanie własnych możliwości rozwiązania problemu, wymaga pomocy z zewnątrz.

Pomoc kryzysowa to rozwiązywanie sytuacji traumatycznych, zakłócających w istotny sposób tok dotychczasowej regulacji stosunków człowieka z jego otoczeniem.

PRZEBIEG INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

1. Prośba o pomoc

2. Analiza sytuacji powodującej kryzys

3. Rozpoznanie strategii i działań, które podejmowane były przez osobę w kryzysie

4. Sprawdzenie możliwych, preferowanych rozwiązań

5. Nauczenie nowych strategii postępowania

6. Kontrakt uczenie się nowych zachowań i wdrażanie nowej strategii

Bardzo istotna jest w interwencji kryzysowej szybka ocena aktualnej sytuacji, stopień zakłócenia funkcji psychicznych oraz rozpoznanie najbardziej oczekiwanej i trafnej pomocy na danym etapie.

CELE INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

• Ograniczenie czasowe

• Działanie dyrektywne

• Natychmiastowość podejmowanych działań

• Intensywność kontaktu

• Koncentracja na „tu i teraz”

Należy być z osobą przeżywającą kryzys. Jeżeli nie mamy czasu czy możliwości bycia dłużej, to lepiej nie podejmować interwencji. We wstępnej fazie czas interwencji jest nieograniczony. Kontakty powinny być intensywne. Należy pracować do skutku, czyli do ustalenia jakiegoś sposobu postępowania. W niektórych sytuacjach należy być dyrektywnym. Osoba w kryzysie (traumie) nie jest w stanie sama rozwiązać swoich problemów.  Pomoc psychologiczna polega na wsparciu emocjonalnym osoby, będącej w sytuacji kryzysowej.

Osoba pomagająca powinna okazywać maksymalny poziom empatii, patrzeć na świat pacjenta z jego punktu widzenia. Widzieć jego trudności, ale i zasoby pomocne w rozwiązaniu problemu. Uczyć nowych rozwiązań, a nie dawać gotowe recepty. Koncentrować się na problemach „tu i teraz”.  Pozytywna interwencja to odzyskanie przez osobę dotkniętą kryzysem zdolności jego samodzielnego rozwiązania.

Autor: Joanna Wiślicka, psycholog i terapeuta

Zachęcam do zapoznania się z treścią innych moich artykułów z tej tematyki:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2021/08/30/depresja/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/03/25/kryzys-szansa-na-rozwoj

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/09/02/problematyka-samobojstw-suicydologia/

Trudności w codzienności, a proces zmiany

Kryzysy w naszym życiu pojawiają się wtedy, kiedy problemy i trudności dnia codziennego zaczynają rodzić w nas frustracje, budzić lęki czy powodować silny stres. To wszystko nie dzieje się przypadkowo, tylko po to byśmy w naszej codziennej gonitwie za marzeniami i realizacją naszych celów się zatrzymali i dali sobie czas, na złapanie oddechu i przemyślenia. Bo zazwyczaj wtedy okazuje się, że już od jakiegoś czasu, zboczyliśmy z obranej przez nas życiowej ścieżki. Być może nie wiemy już czego chcemy od życia, zagubiliśmy się w codzienności albo zapomnieliśmy, że kroczymy za innymi realizując ich cele, zamiast wsłuchać się w siebie i podążać za własnymi, bądź też skupiliśmy się bardziej na tym by mieć, a nie żeby być. Gdy takie są nasze odczucia często zamiast poszukać pomocnej dłoni, pogrążamy się w smutku, czy mamy do siebie pretensje, że nie umiemy znaleźć w sobie siły, by sobie poradzić z trudnościami, a myślimy, że nic i nikt już nam w tym nie pomoże. Nic bardziej mylnego, takie przeświadczenia są wynikiem niepomyślnego obrotu pewnych spraw w naszym życiu i nieumiejętnych sposobów radzenia sobie w danej sytuacji, ale nie jest powiedziane, że nie można tego zmienić.

Proces zmiany

Zmiany są pilotowane przez wydarzenia, które nam się przytrafiają, niosą szczególnie cenną informację o kierunku naszego rozwoju. Dlatego też każda zmiana będzie przez nas rozumiana jako nośnik rozwoju, a jeżeli będziemy w stanie odczytać jej właściwy kontekst i kierunek oraz jeżeli będziemy zdolni do bardziej elastycznego podejścia wtedy przyniesie nam ona oczekiwany efekt. Z tego względu przemijanie, niejako „zmienianie” naszej starej tożsamości jest koniecznym elementem przechodzenia do jej nowego, szerszego i bardziej rozwojowego wariantu.

W psychologii granicę oddzielającą to, co znane, z czym się utożsamiamy, od tego co jest nie znane oraz od naszego poczucia „ja” nazywa się „progiem” (ang. „edge”, co tłumaczy się też jako „krawędź”). Próg może dotyczyć zachowań, naszych doświadczeń i blokuje prawidłowy przepływ procesu rozwoju czy umiejętnego „rozwiązania” sytuacji. Za progiem jest przestrzeń zmiany, przed nim jeszcze przestrzeń nawyku, czyli dotychczasowego stanu (stary stan). Można powiedzieć też o tożsamości, jest tym z czym się utożsamiamy i jest przed progiem. To co znamy, jacy jesteśmy we własnych oczach. Tam jest to czego pragniemy lub/ i boimy się, albo kim nie jesteśmy, a chcielibyśmy lub/ i obawiamy się być (co jest częste w zmianach „losowych”).

Nic więc dziwnego, że czujemy w takiej sytuacji strach, jesteśmy pełni niepokoju, lęku i obaw. To co potrzebne jest, by jakakolwiek zmiana się dokonała, to twoje wewnętrzne przekonanie o tym, że zmiana jest konieczna. Wszystko co jest Ci potrzebne, TY masz już w sobie, są to twoje zasoby! Tylko być może jeszcze tego nie dostrzegasz. Zajrzyj w głąb siebie, a znajdziesz cele, silę i motywacje by zrobić krok w kierunku zmiany. Zmiana to pewien proces, na jej efekty trzeba będzie trochę poczekać. Warunek konieczny jest jeden opuść swoją strefę komfortu, bez tego nie uczynisz kroku. Nie zależnie od tego z czym się zmagasz, to Twoje życie i tylko Ty wiesz czego doświadczasz i czego potrzebujesz. Odważ się sięgać po swoje marzenia i jeśli tylko chcesz: poproś o pomoc, gdy jej potrzebujesz. Jeśli chcesz zasięgnąć opinii specjalisty, to zapraszam do mnie wystarczy że wyślesz wiadomość (sms,mail,messenger) ja ustalę termin porady/ konsultacji psychologicznej, aktualny cennik https://psychologiabycia.wordpress.com/cennik/.

Jeśli chcesz realnych zmian, stosuj metodę małych kroków, a osiągniesz swoje cele. Metoda małych kroków nie przewróci twojego życia „do góry nogami”, pewnie wprowadzi niewielki chaos, ale podobnie jak przeszkody które się pojawią i potknięcia, których nie unikniesz będziesz umiał sobie z nimi poradzić, bo przed oczami masz swój cel. W zmianach nie chodzi o to, by były spektakularne, ale by pozwoliły realnie spojrzeć na sytuację w jakiej się znajdujemy, dostrzec sposoby na poradzenie sobie z nią i aby docelowo, przynosiły nam zamierzone efekty, niezależnie od tego jakiej sfery naszego życia dotyczą.

Pamiętaj o tym, że każda zmiana pociąga za sobą kolejne. Dlatego staraj się czerpać radość i wyciągać wnioski z trudności na swojej drodze do celu, a gdy go osiągniesz ciesz się ze swojego sukcesu. W ten sposób procesy kolejnych zmian staną się dla Ciebie oczywiste, naturalne i nie będą generowały takiego stresu ani lęku jak na początku, przed pierwszą świadomą zmianą.

Warto pamiętać, że w procesie jakichkolwiek zmian poza nami samymi biorą udział inni ludzie (bliscy, rodzina, przyjaciele, pracownicy, itp.). Jeśli wiesz czego chcesz, dokąd zmierzasz i zdecydowałeś się na zmianę przygotuj na to również tych, którzy są dla Ciebie ważni. Tylko tak będziesz w zgodzie ze sobą, szczery wobec innych i otwarty na to, co Cię czeka.

Odwagi… zmiana to rozwój… zaczyna się od twojej świadomej decyzji… tu i teraz.

Autor: Joanna Wiślicka

psycholog, terapeuta TSR pracuję też metodami autorskimi.

Zapraszam do zapoznania się z treścią artykułów, które uzupełnią wiedzę w zakresie  rozwoju oraz o stresie i radzeniu sobie:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/04/28/stres-i-sposoby-radzenia-sobie-z-nim/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/03/25/kryzys-szansa-na-rozwoj/