Psychozy

Psychozy (zaburzenia psychiczne lub psychotyczne) jest to stan umysłu, w którym występują poważne zaburzenia w postrzeganiu (percepcji) rzeczywistości. Osoby, które doznają stanu psychozy, doświadczają zaburzeń świadomości, spostrzegania i całkowitej dezorganizacji w procesie myślenia. W zaburzeniach psychotycznych możemy widzieć, słyszeć, czuć, smakować rzeczy, których nie ma w rzeczywistym świecie, jak również doświadczać zaburzeń w toku myślenia np. wierzyć, że ktoś nas obserwuje albo, że chce nam zrobić krzywdę. Osoba znajdująca się w stanie psychozy ma przekonanie o realności swoich przeżyć i wydaje się jej, że funkcjonuje normalnie. Istotą psychozy jest brak krytycyzmu wobec własnych, nieprawidłowych spostrzeżeń i osądów.

Terminu tego po raz pierwszy użył Ernst Von Feuchtersleben w 1845 roku. Pojęcie to używane w psychiatrii głównie dla rozróżnienia stanu dezorganizacji pracy umysłu wynikającego z choroby psychicznej od podobnego w zewnętrznych przejawach stanu wynikającego z fizycznego uszkodzenia układu nerwowego. Psychoza jest ogólnym terminem opisującym całą grupę ludzkich zachowań (zaburzeń), które mogą mieć rozmaite przyczyny i dlatego nie jest traktowana jako osobna jednostka chorobowa, tak właściwie to stosuje się termin psychozy.
Zależnie od objawów wyróżniamy kilka rodzajów zaburzeń psychicznych. Do grup psychoz możemy zaliczyć stany chorobowe, które prezentują szereg różnych objawów, ale wszystkie łączy fakt występowania urojeń i halucynacji. Najczęściej spotykane psychozy to:

• schizofrenia,

• zaburzenia schizoafektywne,

• psychozy reaktywne,

• psychozy egzogenne.

Objawami charakterystycznymi dla wszystkich typów zaburzeń psychotycznych są halucynacje i urojenia.

Halucynacje – to doświadczenia zmysłowe, które nie są wywoływane żadnym bodźcem pochodzącym z zewnątrz, np. osoba w stanie psychozy może słyszeć głosy, czuć zapachy czy dotyk na skórze. Osoba chora jest przekonana, że halucynacje są prawdziwe, mimo że nie mają one odzwierciedlenia w rzeczywistości.

Urojenia – to zburzenia myślenia polegające na posiadaniu fałszywych przekonań, błędnych sądów, w które osoba zaburzona mocno wierzy, mimo że nie są rzeczywiste. Osoba w stanie psychozy nie bierze pod uwagę dowodów przeczących jej przekonaniom i nie potrafi przyjąć perspektyw innej osoby, która się z nią nie zgadza. Często spotykane urojenia to np. przekonanie, że inne osoby potrafią nam czytać w myślach, że myśli są nam przez kogoś ”wkładane” do głowy albo przekonanie, że jakaś zewnętrzna siła nas kontroluje. Urojenia rzadko są spójnym systemem przekonań, ale osoba w stanie psychozy dostrzega absurdalności takich przekonań.

W zaburzeniach psychotycznych występują objawy, które wiążą się z zaburzeniem spostrzegania, czyli ustalania relacji pomiędzy docierającymi do narządów zmysłów bodźcami przenoszącymi informację, a tworzeniem ich reprezentacji w umyśle. Pacjenci psychotyczni odbierają rzeczywistość jako zniekształconą, co może powodować niestabilność emocjonalną i prowadzić do stosowania prostych mechanizmów obronnych, np. regresji. Oderwanie od rzeczywistości prowadzi do izolacji, co z kolei wywołuje niepokój i lęk oraz bardzo często potęguje omamy. Próba zaadaptowania się do lęku wywołuje zespół objawów prowadzący do złego przystosowania. Proces chorobowy intensyfikuje się, dochodzi do zerwania myśli z rzeczywistością, wszystkie bodźce przyjmują nowe znaczenie i układają się w dziwne, aluzyjne związki. Procesy integrujące percepcję zostają rozerwane, co sprawia, że wypowiedzi pacjenta są dziwne, nieadekwatne do danej sytuacji, tak właśnie rozwija się psychoza.

Autor: Joanna Wiślicka,
psycholog, terapeuta

Bibliografia:
„Schizofrenia”A. Kępiński Wyd. 3 PZWL, Warszawa 1979;
„Oblicza psychozy- rozdz. 5 Psychozy” Anna Grzywa, wyd. 1 Lublin, 2005,
„Zdrowie i choroba – rozdz. Zaburzenia psychotyczne” Małgorzata Walęcka, „Wgląd w chorobę a zaburzenia poznania społecznego w schizofrenii” – przegląd literatury H.Karakuła i wsp. Curr. Probl. Psychiatry 2011; 12(4): 510-515, Wydawnictwo: TacyJakJa 2011.

Polecam inne podobne tematycznie moje artykuły:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/05/21/jak-madrze-wspierac-osobe-chorujaca-psychicznie/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/07/25/lek-znieksztalcona-rzeczywistosc/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/09/02/problematyka-samobojstw-suicydologia/

Interwencja kryzysowa

Interwencja kryzysowa jest to działanie doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do udzielenia natychmiastowej pomocy osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej.

Formy organizacyjne obejmują między innymi: pracę zespołów interwencji kryzysowej, krótkotrwałą hospitalizację, farmakoterapię. Interwencja może mieć charakter pomocy medycznej, socjalnej, materialnej, prawnej lub psychologicznej.

Osoba przeżywająca taki stan, ze względu na ograniczenie lub wyczerpanie własnych możliwości rozwiązania problemu, wymaga pomocy z zewnątrz.

Pomoc kryzysowa to rozwiązywanie sytuacji traumatycznych, zakłócających w istotny sposób tok dotychczasowej regulacji stosunków człowieka z jego otoczeniem.

PRZEBIEG INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

1. Prośba o pomoc

2. Analiza sytuacji powodującej kryzys

3. Rozpoznanie strategii i działań, które podejmowane były przez osobę w kryzysie

4. Sprawdzenie możliwych, preferowanych rozwiązań

5. Nauczenie nowych strategii postępowania

6. Kontrakt uczenie się nowych zachowań i wdrażanie nowej strategii

Bardzo istotna jest w interwencji kryzysowej szybka ocena aktualnej sytuacji, stopień zakłócenia funkcji psychicznych oraz rozpoznanie najbardziej oczekiwanej i trafnej pomocy na danym etapie.

CELE INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

• Ograniczenie czasowe

• Działanie dyrektywne

• Natychmiastowość podejmowanych działań

• Intensywność kontaktu

• Koncentracja na „tu i teraz”

Należy być z osobą przeżywającą kryzys. Jeżeli nie mamy czasu czy możliwości bycia dłużej, to lepiej nie podejmować interwencji. We wstępnej fazie czas interwencji jest nieograniczony. Kontakty powinny być intensywne. Należy pracować do skutku, czyli do ustalenia jakiegoś sposobu postępowania. W niektórych sytuacjach należy być dyrektywnym. Osoba w kryzysie (traumie) nie jest w stanie sama rozwiązać swoich problemów.  Pomoc psychologiczna polega na wsparciu emocjonalnym osoby, będącej w sytuacji kryzysowej.

Osoba pomagająca powinna okazywać maksymalny poziom empatii, patrzeć na świat pacjenta z jego punktu widzenia. Widzieć jego trudności, ale i zasoby pomocne w rozwiązaniu problemu. Uczyć nowych rozwiązań, a nie dawać gotowe recepty. Koncentrować się na problemach „tu i teraz”.  Pozytywna interwencja to odzyskanie przez osobę dotkniętą kryzysem zdolności jego samodzielnego rozwiązania.

Autor: Joanna Wiślicka, psycholog i terapeuta

Zachęcam do zapoznania się z treścią innych moich artykułów z tej tematyki:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2021/08/30/depresja/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/03/25/kryzys-szansa-na-rozwoj

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/09/02/problematyka-samobojstw-suicydologia/

Znaczenie psychologii w leczeniu raka

Moment, w którym człowiek dowiaduje się o ciężkiej chorobie, to czas, kiedy wrogiem jest własne ciało. Chciałoby się od niego uciec, ale nie da się. Szok, panika i przerażenie trwają, ale choć jedną z reakcji obronnych może być chęć odizolowania się, chory potrzebuje kontaktu z drugim człowiekiem. A tutaj pojawia się problem.Lekarz podszedł do sprawy zadaniowo. Zaplanował cykl chemioterapii i radioterapii, potem operację, pewnie w głowie wyświetliły mu się jakieś statystyki, ale zapomniał zadbać o psychiczne samopoczucie pacjenta. To bardzo często się zdarza, lekarze są zabiegani, skoncentrowani tylko przez kilka minut na przypadku, nie mają chwili dla pacjenta- człowieka. Nawet gdyby znaleźli czas dla jednostki, to i tak nie potrafiliby pomóc, nie mają właściwego przygotowania (psychologicznego), do przekazywania trudnych informacji pacjentom, ani instrukcji jak podejść do psychiki osoby chorej, czy jej bliskich.

Nowotwór jest często dla rodziny i dla chorego swoistym sprawdzianem więzi, czy rozmowa na tematy najtrudniejsze przychodzi naturalnie. Tej nie somatycznej, a psychicznej sfery choroby nowotworowej dotyczy psychoonkologia. Psychosomatyka natomiast pokazuje, jak ogromne znaczenie w etiologii (pochodzeniu) i terapii wielu chorób ma psychika, a także ujmuje człowieka jako nierozerwalną psychofizyczną całość (holistycznie). Pacjenci, ich bliscy oraz lekarze onkolodzy muszą uświadomić sobie, konieczność działań psychologów i psychoonkologów na oddziałach onkologicznych, gdyż każdy nowotwór ma jeden automatyczny przerzut: do psychiki. Psychologiczne wsparcie pacjenta i jego rodziny powinno być standardem postępowania, gdyż jest niezbędne do przebiegu procesu zdrowienia.  Niestety, w Polsce korelacja pomiędzy stanem psychicznym pacjenta, a jego zdolnością do regeneracji jest wciąż ignorowana,więc nie zapewnia się choremu kompleksowej opieki medycznej, a tylko taka daje szansę na wyleczenie. W wielu przypadkach to właśnie „chora” psychika doskwiera bardziej, niż rzeczywisty nowotwór.

Psychoonkologia jest stosunkowo młodą, powstałą w latach 80. XX wieku interdyscyplinarną nauką stosowaną, obejmującą trzy obszary działań. Jej podstawowym zadaniem jest pomoc pacjentom i wsparcie dla ich rodzin w sytuacji diagnozy, leczenia choroby, leczenia nawrotów, jak również w okresie rekonwalescencji i utrzymania zdrowia (remisji choroby) lub znacznego zaawansowania choroby po kres życia. Psychoonkologia zajmuje się też profilaktyką i psychoedukacją. Choć pierwszym w kolejności działaniem powinna być pomoc stricte medyczna, trzeba dołożyć starań, aby nie dać sprowadzić człowieka do poziomu jedynie chorej tkanki. Z pomocą choremu i jego rodzinie może przyjść psycholog  lub inny specjalista jak, np. psychoonkolog. Psychoonkologia, to subdyscyplina, która zajmuje się przede wszystkim kondycją psychiczną osób dotkniętych nowotworem i bazowaniem w terapii na związku między pozytywnym podejściem a powodzeniem leczenia, jednak w spektrum jej zainteresowań znajduje się nie tylko chory, ale także jego rodzina i lekarze onkolodzy – ich przygotowuje się do przekazywania diagnozy i prowadzenia trudnych rozmów. Trzecim obszarem działań psychoonkologii jest łagodzenie psychologicznych następstw diagnozy i terapii choroby nowotworowej. Swój szybki rozwój zawdzięcza psychosomatyce, dziedzinie medycyny, która zajmuje się wpływem czynników psychologicznych na powstawanie zaburzeń i chorób somatycznych, w tym choroby nowotworowej. Nie da się wyleczyć ciała pomijając duszę, ani nie można zajmować się psychiką, pomijając ciało. Mówiąc najprościej psychoonkologia zajmuje się reakcjami emocjonalnymi pacjentów w różnych stadiach choroby nowotworowej, reakcjami emocjonalnymi ich rodzin i zajmującego się nimi personelu medycznego oraz wzajemnym ich oddziaływaniem. Najważniejszym celem jest zapewnienie pacjentom onkologicznym pomocy psychologicznej i wszechstronnego wsparcia, a w razie potrzeby psychoterapii i psychoprofilaktyki, oraz informowanie pacjentów, że mają prawo, możliwość w razie potrzeby skorzystania z pomocy psychologicznej w całym procesie choroby, od zdiagnozowania, aż po wyleczenie nowotworu i umożliwienie tego. Niestety nie w każdym szpitalu i klinice taka pomoc jest dostępna. Na szczęście to się zmienia i pomoc psychologiczna jest dostępniejsza dla pacjentów. W niektórych specjalistycznych ośrodkach leczenia nowotworów, na oddziałach pracują psychoonkolodzy, a w szpitalach mniejszych zaczynają być zatrudniani psychologowie. Natomiast opieki takiej bardzo często pozbawieni są chorzy w domach pomocy społecznej dla osób z chorobami nowotworowymi, w zakładach – opiekuńczo leczniczych, czy w hospicjach. Minie jeszcze sporo czasu zanim każdy chory na raka będzie miał szansę skorzystania ze wsparcia psychologicznego wraz ze swoją rodziną, ale warto postarać się, by uczynić to standardem.

Autor: Joanna Wiślicka, psycholog i terapeuta, pracuje autorskimi metodami i w podejściu skoncentrowanym na rozwiązaniu (TSR)

Bibliografia:

„Psychoonkologia w praktyce klinicznej” K. de Walden – Gałuszko, wyd. PZWL, 2010;

Zachęcam do przeczytania moich artykułów o podobnej tematyce:  https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/06/17/konsekwencje-psychologiczne-nowotworow/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/05/28/jak-wspierac-osobe-chora-na-raka/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/04/20/niezwyklosc-zycia-tu-i-teraz/