Psychozy

Psychozy (zaburzenia psychiczne lub psychotyczne) jest to stan umysłu, w którym występują poważne zaburzenia w postrzeganiu (percepcji) rzeczywistości. Osoby, które doznają stanu psychozy, doświadczają zaburzeń świadomości, spostrzegania i całkowitej dezorganizacji w procesie myślenia. W zaburzeniach psychotycznych możemy widzieć, słyszeć, czuć, smakować rzeczy, których nie ma w rzeczywistym świecie, jak również doświadczać zaburzeń w toku myślenia np. wierzyć, że ktoś nas obserwuje albo, że chce nam zrobić krzywdę. Osoba znajdująca się w stanie psychozy ma przekonanie o realności swoich przeżyć i wydaje się jej, że funkcjonuje normalnie. Istotą psychozy jest brak krytycyzmu wobec własnych, nieprawidłowych spostrzeżeń i osądów.

Terminu tego po raz pierwszy użył Ernst Von Feuchtersleben w 1845 roku. Pojęcie to używane w psychiatrii głównie dla rozróżnienia stanu dezorganizacji pracy umysłu wynikającego z choroby psychicznej od podobnego w zewnętrznych przejawach stanu wynikającego z fizycznego uszkodzenia układu nerwowego. Psychoza jest ogólnym terminem opisującym całą grupę ludzkich zachowań (zaburzeń), które mogą mieć rozmaite przyczyny i dlatego nie jest traktowana jako osobna jednostka chorobowa, tak właściwie to stosuje się termin psychozy.
Zależnie od objawów wyróżniamy kilka rodzajów zaburzeń psychicznych. Do grup psychoz możemy zaliczyć stany chorobowe, które prezentują szereg różnych objawów, ale wszystkie łączy fakt występowania urojeń i halucynacji. Najczęściej spotykane psychozy to:

• schizofrenia,

• zaburzenia schizoafektywne,

• psychozy reaktywne,

• psychozy egzogenne.

Objawami charakterystycznymi dla wszystkich typów zaburzeń psychotycznych są halucynacje i urojenia.

Halucynacje – to doświadczenia zmysłowe, które nie są wywoływane żadnym bodźcem pochodzącym z zewnątrz, np. osoba w stanie psychozy może słyszeć głosy, czuć zapachy czy dotyk na skórze. Osoba chora jest przekonana, że halucynacje są prawdziwe, mimo że nie mają one odzwierciedlenia w rzeczywistości.

Urojenia – to zburzenia myślenia polegające na posiadaniu fałszywych przekonań, błędnych sądów, w które osoba zaburzona mocno wierzy, mimo że nie są rzeczywiste. Osoba w stanie psychozy nie bierze pod uwagę dowodów przeczących jej przekonaniom i nie potrafi przyjąć perspektyw innej osoby, która się z nią nie zgadza. Często spotykane urojenia to np. przekonanie, że inne osoby potrafią nam czytać w myślach, że myśli są nam przez kogoś ”wkładane” do głowy albo przekonanie, że jakaś zewnętrzna siła nas kontroluje. Urojenia rzadko są spójnym systemem przekonań, ale osoba w stanie psychozy dostrzega absurdalności takich przekonań.

W zaburzeniach psychotycznych występują objawy, które wiążą się z zaburzeniem spostrzegania, czyli ustalania relacji pomiędzy docierającymi do narządów zmysłów bodźcami przenoszącymi informację, a tworzeniem ich reprezentacji w umyśle. Pacjenci psychotyczni odbierają rzeczywistość jako zniekształconą, co może powodować niestabilność emocjonalną i prowadzić do stosowania prostych mechanizmów obronnych, np. regresji. Oderwanie od rzeczywistości prowadzi do izolacji, co z kolei wywołuje niepokój i lęk oraz bardzo często potęguje omamy. Próba zaadaptowania się do lęku wywołuje zespół objawów prowadzący do złego przystosowania. Proces chorobowy intensyfikuje się, dochodzi do zerwania myśli z rzeczywistością, wszystkie bodźce przyjmują nowe znaczenie i układają się w dziwne, aluzyjne związki. Procesy integrujące percepcję zostają rozerwane, co sprawia, że wypowiedzi pacjenta są dziwne, nieadekwatne do danej sytuacji, tak właśnie rozwija się psychoza.

Autor: Joanna Wiślicka,
psycholog, terapeuta

Bibliografia:
„Schizofrenia”A. Kępiński Wyd. 3 PZWL, Warszawa 1979;
„Oblicza psychozy- rozdz. 5 Psychozy” Anna Grzywa, wyd. 1 Lublin, 2005,
„Zdrowie i choroba – rozdz. Zaburzenia psychotyczne” Małgorzata Walęcka, „Wgląd w chorobę a zaburzenia poznania społecznego w schizofrenii” – przegląd literatury H.Karakuła i wsp. Curr. Probl. Psychiatry 2011; 12(4): 510-515, Wydawnictwo: TacyJakJa 2011.

Polecam inne podobne tematycznie moje artykuły:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/05/21/jak-madrze-wspierac-osobe-chorujaca-psychicznie/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/07/25/lek-znieksztalcona-rzeczywistosc/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/09/02/problematyka-samobojstw-suicydologia/

Interwencja kryzysowa

Interwencja kryzysowa jest to działanie doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do udzielenia natychmiastowej pomocy osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej.

Formy organizacyjne obejmują między innymi: pracę zespołów interwencji kryzysowej, krótkotrwałą hospitalizację, farmakoterapię. Interwencja może mieć charakter pomocy medycznej, socjalnej, materialnej, prawnej lub psychologicznej.

Osoba przeżywająca taki stan, ze względu na ograniczenie lub wyczerpanie własnych możliwości rozwiązania problemu, wymaga pomocy z zewnątrz.

Pomoc kryzysowa to rozwiązywanie sytuacji traumatycznych, zakłócających w istotny sposób tok dotychczasowej regulacji stosunków człowieka z jego otoczeniem.

PRZEBIEG INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

1. Prośba o pomoc

2. Analiza sytuacji powodującej kryzys

3. Rozpoznanie strategii i działań, które podejmowane były przez osobę w kryzysie

4. Sprawdzenie możliwych, preferowanych rozwiązań

5. Nauczenie nowych strategii postępowania

6. Kontrakt uczenie się nowych zachowań i wdrażanie nowej strategii

Bardzo istotna jest w interwencji kryzysowej szybka ocena aktualnej sytuacji, stopień zakłócenia funkcji psychicznych oraz rozpoznanie najbardziej oczekiwanej i trafnej pomocy na danym etapie.

CELE INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

• Ograniczenie czasowe

• Działanie dyrektywne

• Natychmiastowość podejmowanych działań

• Intensywność kontaktu

• Koncentracja na „tu i teraz”

Należy być z osobą przeżywającą kryzys. Jeżeli nie mamy czasu czy możliwości bycia dłużej, to lepiej nie podejmować interwencji. We wstępnej fazie czas interwencji jest nieograniczony. Kontakty powinny być intensywne. Należy pracować do skutku, czyli do ustalenia jakiegoś sposobu postępowania. W niektórych sytuacjach należy być dyrektywnym. Osoba w kryzysie (traumie) nie jest w stanie sama rozwiązać swoich problemów.  Pomoc psychologiczna polega na wsparciu emocjonalnym osoby, będącej w sytuacji kryzysowej.

Osoba pomagająca powinna okazywać maksymalny poziom empatii, patrzeć na świat pacjenta z jego punktu widzenia. Widzieć jego trudności, ale i zasoby pomocne w rozwiązaniu problemu. Uczyć nowych rozwiązań, a nie dawać gotowe recepty. Koncentrować się na problemach „tu i teraz”.  Pozytywna interwencja to odzyskanie przez osobę dotkniętą kryzysem zdolności jego samodzielnego rozwiązania.

Autor: Joanna Wiślicka, psycholog i terapeuta

Zachęcam do zapoznania się z treścią innych moich artykułów z tej tematyki:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2021/08/30/depresja/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/03/25/kryzys-szansa-na-rozwoj

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/09/02/problematyka-samobojstw-suicydologia/

Jak mądrze wspierać osobę chorującą psychicznie?

Przede wszystkim bądźmy… co by nie mówić, to wszystkie ludzkie problemy i kryzysy, w tym również choroby sprowadzają się do braku możliwości realizacji fundamentalnych potrzeb: miłości i akceptacji… gdy tego nie mamy, potrzebujemy obecności i wsparcia… Co mówić, a czego absolutnie nie… osobie chorującej psychicznie?

Kilka prostych zasad, dzięki którym możesz mądrze wspierać osobę chorującą psychicznie

1.NIE MÓWIĆ ZA DUŻO

Milczenie i twoja obecność jest najważniejsza. Bardzo często osoba chora nie potrzebuje rozmowy, tylko poczucia, że jest ważna…  a do tego wystarczy życzliwa, uważna obecność, czyli wspólne bycie, często w ciszy (ale nie zawsze) z drugą osobą. Jeśli masz potrzebę, by mówić… rób to, ale z wyczuciem czasu i chwili, we właściwym miejscu. W mówieniu skup się na tym, co w danym momencie istotne. Nie „zasypuj” chorego informacjami, nie „bombarduj” nadmiernymi bodźcami, jego organizm walczy z chorobą i potrzebuje do tego energii.  Więcej słuchaj niż mów… i bądź bardziej!

2. NIE UDZIELAĆ RAD

Bądź towarzyszem, nie nauczycielem… Nie udzielaj rad, nie wygłaszaj monologów, kazań, przemów! Jest to odbierane przez osobę która Cie potrzebuje, jako wywyższanie się, co wzmacnia opór chorego i wydłuża czas budowania wzajemnego zaufania. Bez zaufania nie ma nic. Pamiętaj o pierwszej zasadzie: Nie zawsze trzeba mówić. Cisza też jest piękna. Daj choremu przestrzeń… To w niej i dzięki niej wytwarza się więź…  atmosfera bliskości i zaufania. Poza tym twoja obecność w zupełności wystarczy… i ewentualnie dotyk (w zależności od potrzeb, to kwestia indywidualna).

3. UWAŻNIE SŁUCHAĆ

Słuchać, słuchać i jeszcze raz słuchać. Nie zasypywać chorego tysiącem pytań, twierdzeń. Pytać o potrzeby, o emocje, o to co czuje. Nie mówić za dużo o swoich myślach, lękach, obawach, troskach. Chory ma już zbyt wiele swoich, żeby dorzucać mu nasze. Rozmawiać o tym, o czym chce osoba, której towarzyszymy. W słuchaniu bądź uważny, tak byś usłyszał, to co do ciebie mówi chory… Częstym błędem wspierającego jest, czekanie na moment, w którym powiem to co chcę, niezależnie od tego, co przed chwilą usłyszałem. To rodzi najczęstszy błąd w komunikacji z chorym, który polega na tym, że nie słyszymy tego, co się do mnie mówi… wówczas zamiast rozmawiać otwarcie, szczerze mamy blokady, które nie pozwalają na więź, pojawia się opór i nieadekwatne do sytuacji danej osoby wsparcie.

4. NIE ZMUSZAĆ DO ROZMOWY!

Jeśli chory nie ma ochoty rozmawiać to ma do tego prawo jak każdy człowiek. Nie zawsze trzeba rozmawiać. Jednak należy zwrócić uwagę czy przypadkiem nie jest to tzw. zaproszenie do komunikacji i sprawdzanie nas jak współrozmówców. Nawet jeżeli pacjent nie odpowiada na pytania, nie reaguje albo otwarcie artykułuje, że nie ma ochoty na rozmowę wówczas możemy zapytać „czy mogę przy tobie posiedzieć?” albo „jeśli chcesz to potrzymam cię za rękę.” Ważne jest, aby faktycznie dopełnić obietnicy i tylko siedzieć, nic nie mówić. Nie sprawdzać chorego czy może jednak za kilka minut przyszła mu ochota na rozmowę. Jeżeli nasz bliski nie stanowczo nie odmówi naszej obecności to powinniśmy z nim zostać i w ciszy pomilczeć. Jeśli zaś da jakikolwiek wyraz tego, że chciałby zostać sam to musimy wyjść.

5. NIE OBIECYWAĆ!

Przy obietnicach należy być nad wyraz bezpieczny. Nie obiecujmy czegoś czego nie jesteśmy pewni. To może bardzo zaboleć chorego i zburzyć zaufanie, które do nas miał. Na trudne pytania typu „czy umrę?” zawsze można odpowiedzieć „nie wiem, ale zastanawiam się dlaczego mnie o to pytasz?„.

6. PYTAĆ O POTRZEBY!

Warto pytać o potrzeby, zwłaszcza te, który chory ma niezrealizowane. Blisko potrzeb przebiega udzielanie pomocy w rozmaity sposób. Warto pamiętać, cy oferowana pomoc była konkretna. Zamiast mówić „jak będę mógł to Ci pomogę” lepiej powiedzieć „w czym mogę Ci pomóc?„. Poza tym zawsze można samemu zaproponować konkretne formy pomocy np. „ugotuję Ci rosół„, „zawiozę Cię do szpitala„, „pomogę Ci w ćwiczeniach” itd.
To bardzo istotne. Sami chorzy bardzo doceniają takie gesty. Ponadto my czujemy się sprawczy i pomagający.

7. Raz jeszcze OBECNOŚĆ!

Obecność jest najważniejszym wsparciem i najbardziej potrzebnym. Obecność nie musi mieć wymiaru fizycznego, możesz wspierać chorego na różnych poziomach (emocjonalnie, duchowo, mentalnie). Chodzi o zainteresowanie! Co możesz powiedzieć by okazać choremu swoją obecność i zainteresowanie: „Niezależnie od tego, co będzie się działo, zawsze jestem z tobą!”

8. ZAINTERESOWANIE!

Staraj się interesować pacjentem pamiętając, że to nie tylko chorujący organizm, ale podmiot, który ma uczucia, który potrzebuje rozmowy, wsparcia, zrozumienia. Ważne jest również to, żeby nie zawsze i nie tylko rozmawiać o chorobie, wynikach, leczeniu. Są tysiące innych tematów. Warto porozmawiać również na takie tematy jak niegdyś sprzed choroby. Ważne by chory czuł się człowiekiem.

9. NIE PORÓWNUJ!

Nie każdy człowiek jest taki sam, a więc nie każda choroba jest identyczna. Nie jest odpowiednie zamęczanie pacjenta opowieściami o identycznym chorowaniu kogoś z pracy, znajomych czy innych osób. Dla chorego ważny jest jego stan i jego rozpoznanie. Poza tym żaden człowiek nie lubi kiedy jego problemy i troski są marginalizowane i przyrównane do innych.

10. POZWÓL WYRAŻAĆ EMOCJE!

Nie blokuj czyichś emocji, nie mówmy „nie płacz!”. To jest nieodpowiednie. Każdy z nas ma potrzebę odczuwania i wyrażania uczuć i emocji w sposób dla niego adekwatny. Zabranianie ich wyrażania albo wytworzenie atmosfery napięcia i zawstydzenia jest jedną z najgorszych spraw jakie mogą spotkać chorego, któremu już i tak nie jest łatwo.

Blokowane odczucia (emocje + uczucia) na poziomie wewnętrznym, z czasem kumulują się i albo „wybuchamy”, albo energia potrzebna do procesu zdrowienia przekierowana jest do radzenia sobie z odczuciami, wówczas chory nie ma siły do walki, a choroba bierze górę. Odczucia, czyli wszystkie emocje i uczucia, muszą być rozpoznane (identyfikacja, nazwanie), zaakceptowane (niezależnie od ich znaku + , -) i wyrażone, w przeciwnym razie problemy natury psychicznej (zaburzenia) lub psycho-fizjologicznej (choroby) będą się nawarstwiały lub pogłębiały.  W tym miejscu, zachęcam do przeczytania mojego artykułu o emocjach https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/05/27/emocje/

https://psychologiabycia.wordpress.com

Warto pamiętać również o pomocy specjalistów, głównie psychologa, czy terapeuty który jest dostępny nie tylko dla chorego, ale również służy pomocą i wsparciem osobom bliskim i wszystkim zaangażowanym w proces zdrowienia. Nie warto wstydzić się potrzeby pomocy, tylko z niej skorzystać. Jeśli chcesz być wsparciem i towarzyszem osoby chorej powinieneś zadbać też o siebie. Wiem, że nie jest łatwo troszcząc się o drugiego myśleć jeszcze o sobie, ale to jest konieczne do zachowania równowagi psychofizycznej dlatego zadbaj o siebie

Autor: Joanna Wiślicka, psycholog i terapeuta

Zapraszam do  zapoznania się z treścią innych moich artykułów z zakresu psychologicznego wsparcia w chorobie:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/05/28/jak-wspierac-osobe-chora-na-raka/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/06/17/konsekwencje-psychologiczne-nowotworow/