Psychozy

Psychozy (zaburzenia psychiczne lub psychotyczne) jest to stan umysłu, w którym występują poważne zaburzenia w postrzeganiu (percepcji) rzeczywistości. Osoby, które doznają stanu psychozy, doświadczają zaburzeń świadomości, spostrzegania i całkowitej dezorganizacji w procesie myślenia. W zaburzeniach psychotycznych możemy widzieć, słyszeć, czuć, smakować rzeczy, których nie ma w rzeczywistym świecie, jak również doświadczać zaburzeń w toku myślenia np. wierzyć, że ktoś nas obserwuje albo, że chce nam zrobić krzywdę. Osoba znajdująca się w stanie psychozy ma przekonanie o realności swoich przeżyć i wydaje się jej, że funkcjonuje normalnie. Istotą psychozy jest brak krytycyzmu wobec własnych, nieprawidłowych spostrzeżeń i osądów.

Terminu tego po raz pierwszy użył Ernst Von Feuchtersleben w 1845 roku. Pojęcie to używane w psychiatrii głównie dla rozróżnienia stanu dezorganizacji pracy umysłu wynikającego z choroby psychicznej od podobnego w zewnętrznych przejawach stanu wynikającego z fizycznego uszkodzenia układu nerwowego. Psychoza jest ogólnym terminem opisującym całą grupę ludzkich zachowań (zaburzeń), które mogą mieć rozmaite przyczyny i dlatego nie jest traktowana jako osobna jednostka chorobowa, tak właściwie to stosuje się termin psychozy.
Zależnie od objawów wyróżniamy kilka rodzajów zaburzeń psychicznych. Do grup psychoz możemy zaliczyć stany chorobowe, które prezentują szereg różnych objawów, ale wszystkie łączy fakt występowania urojeń i halucynacji. Najczęściej spotykane psychozy to:

• schizofrenia,

• zaburzenia schizoafektywne,

• psychozy reaktywne,

• psychozy egzogenne.

Objawami charakterystycznymi dla wszystkich typów zaburzeń psychotycznych są halucynacje i urojenia.

Halucynacje – to doświadczenia zmysłowe, które nie są wywoływane żadnym bodźcem pochodzącym z zewnątrz, np. osoba w stanie psychozy może słyszeć głosy, czuć zapachy czy dotyk na skórze. Osoba chora jest przekonana, że halucynacje są prawdziwe, mimo że nie mają one odzwierciedlenia w rzeczywistości.

Urojenia – to zburzenia myślenia polegające na posiadaniu fałszywych przekonań, błędnych sądów, w które osoba zaburzona mocno wierzy, mimo że nie są rzeczywiste. Osoba w stanie psychozy nie bierze pod uwagę dowodów przeczących jej przekonaniom i nie potrafi przyjąć perspektyw innej osoby, która się z nią nie zgadza. Często spotykane urojenia to np. przekonanie, że inne osoby potrafią nam czytać w myślach, że myśli są nam przez kogoś ”wkładane” do głowy albo przekonanie, że jakaś zewnętrzna siła nas kontroluje. Urojenia rzadko są spójnym systemem przekonań, ale osoba w stanie psychozy dostrzega absurdalności takich przekonań.

W zaburzeniach psychotycznych występują objawy, które wiążą się z zaburzeniem spostrzegania, czyli ustalania relacji pomiędzy docierającymi do narządów zmysłów bodźcami przenoszącymi informację, a tworzeniem ich reprezentacji w umyśle. Pacjenci psychotyczni odbierają rzeczywistość jako zniekształconą, co może powodować niestabilność emocjonalną i prowadzić do stosowania prostych mechanizmów obronnych, np. regresji. Oderwanie od rzeczywistości prowadzi do izolacji, co z kolei wywołuje niepokój i lęk oraz bardzo często potęguje omamy. Próba zaadaptowania się do lęku wywołuje zespół objawów prowadzący do złego przystosowania. Proces chorobowy intensyfikuje się, dochodzi do zerwania myśli z rzeczywistością, wszystkie bodźce przyjmują nowe znaczenie i układają się w dziwne, aluzyjne związki. Procesy integrujące percepcję zostają rozerwane, co sprawia, że wypowiedzi pacjenta są dziwne, nieadekwatne do danej sytuacji, tak właśnie rozwija się psychoza.

Autor: Joanna Wiślicka,
psycholog, terapeuta

Bibliografia:
„Schizofrenia”A. Kępiński Wyd. 3 PZWL, Warszawa 1979;
„Oblicza psychozy- rozdz. 5 Psychozy” Anna Grzywa, wyd. 1 Lublin, 2005,
„Zdrowie i choroba – rozdz. Zaburzenia psychotyczne” Małgorzata Walęcka, „Wgląd w chorobę a zaburzenia poznania społecznego w schizofrenii” – przegląd literatury H.Karakuła i wsp. Curr. Probl. Psychiatry 2011; 12(4): 510-515, Wydawnictwo: TacyJakJa 2011.

Polecam inne podobne tematycznie moje artykuły:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/05/21/jak-madrze-wspierac-osobe-chorujaca-psychicznie/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/07/25/lek-znieksztalcona-rzeczywistosc/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/09/02/problematyka-samobojstw-suicydologia/

Problematyka samobójstw (suicydologia)

Tematyka samobójstw (suicydologia) jest bardzo złożona i trudna, dlatego też trzeba odpowiednio wcześnie wdrażać profilaktykę suicydologiczną. Nie da się odpowiedzieć jednoznacznie na pytanie, dlaczego ludzie podejmują próby samobójcze. Jesteśmy w stanie jednak wyodrębnić grupy podwyższonego ryzyka i sygnały ostrzegawcze, które pomogą zwiększyć szansę na uratowanie takiej osoby. Opiszę dalej w tym artykule czynniki i grupy ryzyka wraz z sygnałami ostrzegawczymi i metodami prewencji. Mam nadzieję, że dzięki tej wiedzy uda się Państwu komuś będącemu w takim głębokim kryzysie i chcącemu podjąć próbę samobójczą, pomóc odpowiednio wcześnie. W momencie kulminacyjnym, gdy osoba zaplanowała już pewne działania, a punkt zapalny (wyzwalacz) popchnął do realizacji tego zamiaru, mimo wszystko mogą się okazać one niewystarczające, ale warto wiedzieć i na co zwracać uwagę i jak ratować ludzkie życie, nie tylko wspierając psychologicznie, ale całościowo. Byłam w takiej sytuacji, jest to dla mnie przeżycie osobiste, a zarazem zawodowe (choć nie pracowałam wówczas na innym stanowisku), choć udało mi się komuś wtedy pomóc, w ostatniej chwili (ratowanie życia), to historia ta nie ma happy endu, bo niestety nie na wszystko mamy wpływ. Ryzyko, że nie uda nam się pomóc istnieje zawsze, dlatego tak ważna jest świadomość na co zwracać uwagę i jak reagować. Odwlekałam tak długo ten artykuł, bo wymagał on ode mnie zmierzenia się z trudnym doświadczeniem i opracowania dla Państwa tej tematyki suicydologicznej w sposób mam nadzieję przystępny i zrozumiały.

Odrzucenie, poczucie straty, samotność, utrata miłości i/ lub niemożność zrealizowania najważniejszych potrzeb, są najczęściej tzw. „wyzwalaczem”, punktem zapalnym, przesądzającym o podjęciu próby samobójczej, natomiast nie jest bezpośrednią przyczyną działania suicydologicznego, wpływ na to ma wiele różnych czynników, t.j.: choroby/ zaburzenia psychiczne (np. depresja, psychoza, zaburzenia lekowe, PTSD) i fizyczne (choroby przewlekłe lub też nagłe stany, zagrażające życiu jak, np. rak), czynniki osobowościowe, środowiskowe (marginalizacja, patologia, samotność), konflikty z ludźmi (rodziną, znajomymi), fanatyzm, rozwód, czy utrata pracy, itd.

Czynniki ryzyka popełnienia samobójstwa

– Płeć: mężczyźni: mowa tu o gwałtownych próbach samobójczych, kobiety: szczególnie w wieku podeszłym. Wiek: osoby młode (15-30) i w wieku podeszłym (powyżej 65 r.ż.).
– Stan cywilny (osoby owdowiałe, rozwiedzione/ w separacji,samotne).
– Utrata pracy/ bezrobocie; Problemy socjalne/ niski status socjoekonomiczny; mgracja.
– Izolacja społeczna;
– Zaburzenia adaptacyjne, (p. wojsko, konflikty z prawem, więzienie, zmiana mieszkania/ pracy.
– Stan somatyczny: choroby nowotworowe, przewlekłe zespoły bólowe;
– Choroby psychiczne, także występujące wśród krewnych.
– W niektórych grupach zawodowych, m.in. wśród weterynarzy, farmaceutów, dentystów, rolników, pracowników służb mundurowych i lekarzy to ryzyko jest wyższe.
– Stresujące wydarzenia życiowe, np. odrzucenie („zawód miłosny”), utrata (kogoś lub czegoś dla nas ważnego, osierocenie).

Sygnały ostrzegawcze:

• Wycofanie się z kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, odwracanie się od nich.

• Nadmierne zainteresowanie tematyką śmierci.

• Zmiany w strukturze osobowości i poważne zmiany nastroju, zaburzenia lub choroby psychiczne.

• problemy z koncentracją;

• Problemy w szkole (młodzież), obniżenie jakości pracy (dorośli) lub ocen (dzieci, młodzież), w codziennym funkcjonowaniu (dorośli, seniorzy);

• Zmiana dotychczasowych zwyczajów co do jedzenia i snu na przeciwstawne (utrata apetytu lub objadanie się, bezsenność lub nadmierna senność);

• Brak zainteresowania rozrywkami, czy pasjami;

• Nieprzyjmowanie otrzymywanych pochwał lub nagród;

• Uskarżanie się na fizyczne dolegliwości, jak bóle głowy, bóle żołądka lub uczucie zmęczenia – są one bowiem powiązane z emocjami.

• Pojawiające się znudzenie. Brak zainteresowań rzeczami i sprawami, wcześniej dla jednostki ważnymi (np. zaniechanie dbałości o wygląd).

• Pojawiająca się impulsywność: t.j akty agresji i przemocy lub autodestrukcyjna.

Sygnały wysokiego ryzyka:

• Rozmowy o samobójstwie lub jego planowaniu;

• Samookaleczenia, zachowania buntownicze lub ucieczkowe / unikowe;

• Występowanie ekscesów alkoholowych i/ lub narkotykowych;

• Nieprzyjmowanie pomocy; poczucie, że udzielenie pomocy jest już niemożliwe;

• Oskarżanie się „Jestem złym człowiekiem” lub poczucie „zepsucia w środku”;

• Mówienie o beznadziejności życia, braku wyjścia, własnej bezwartościowości;

• Rzucanie co jakiś czas komunikatów typu: „Niedługo przestanę być dla ciebie ciężarem”, „To nie ma znaczenia”, „To już na nic się nie zda” lub „Już się nie zobaczymy”.

• Rozchwianie emocjonalne – Przejścia ze stanów depresji do stanu pogodnego bycia i zadowolenia, euforii, do nawet manii. Zwykle takie rozchwianie oznacza podjęcie decyzji o ucieczce od problemów i zakończeniu swego życia.

• Oddawanie swoich ulubionych przedmiotów; a szczególnie swoich zwierząt w dobre ręce;

• Przygotowywanie testamentu;

• Mówienie (obwieszczanie” całemu światu”), np. że: „Jestem niczym”, „Nie warto się mną zajmować”, „Chciałbym już umrzeć”, Zamierzam się zabić”, „Nie powinnam się urodzić”.

Osoby planujące samobójstwo, czynią to będąc w stanie głębokiego kryzysu psychicznego (depresji, psychozie, PTSD, itp.), pod wpływem silnego wyzwalacza (punkt zapalny). Zwykle przeżywają owy kryzys od dłuższego czasu, bądź też jest on wyjątkowo intensywny (czasem zwielokrotniony), natomiast prośby o pomoc i dotychczasowe strategie radzenia sobie, okazują się być niewystarczające. Jeśli w tym czasie nie zostały wdrożone zasady interwencji kryzysowej https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/08/31/interwencja-kryzysowa/ to osoby takie mają poczucie pozostawienia samym sobie, a więc ciągłego trwania w kryzysie i niemożliwości znalezienia innego wyjścia z niego.

Podejmują próby, by pokazać otoczeniu, że są i bardzo cierpią. Dlatego też próby samobójcze bywają „spektakularne”, osoba w kryzysie w ten sposób niemal wręcz „krzyczy” zauważ mnie, wysłuchaj, pomóż mi! Często osoba taka zachowania suicydalne podejmuje, w miejscu i w sytuacji (dom, praca, szkoła) gdzie może ją uratować osoba bliska lub taka, którą obdarzyła zaufaniem (zwiększa szansę na jej ratunek, to tzw. „ostatnie wołanie o pomoc”). Istnieje też ryzyko, że samobójstwo będzie z przeniesieniem, czyli pozbawieniem życia osób najbliższych, a potem dopiero siebie samego (np. służby). Dzieje się tak gdy osoba planująca samobójstwo, będąca w stanie kryzysu myśli, że nie zapewni bezpieczeństwa swoim najbliższym, nie ochroni ich przed zagrożeniem, które często sama odczuwa (niezależnie od tego, czy to zagrożenie jest realne, czy też jest wynikiem choroby, zaburzenia, lęków itd.), jest przekonana, że tak kontroluje sytuacje, stąd najpierw bliscy – przeniesienie, potem ona sama.

Jeśli dostrzeżesz u siebie lub u kogoś, kogo znasz, kto może być w kryzysie (dziecka, rodzica, partnera, znajomego) sygnały ostrzegawcze, poszukaj wsparcia psychologa, możesz napisać do mnie w tej sprawie wystarczy wiadomość,  że potrzebujesz rozmowy/ wsparcia w każdej chwili. Pełna oferta moich usług na stronie:http://psychologiabycia.pl/oferta W sytuacjach wyjątkowych, np. głębokiego kryzysu pomagam nieodpłatnie, w pozostałych wg cennika https://psychologiabycia.wordpress.com/cennik/.

Możesz też zgłosić się do najbliższej Poradni Zdrowia Psychicznego, Ośrodka interwencji kryzysowej lub Poradni psychologiczno – pedagogicznej (dzieci, młodzież). Gdy dostrzegasz wymienione wcześniej w artykule sygnały alarmujące lub planujesz samobójstwo, a nie pracujesz ze specjalistą i nie masz wsparcia, wtedy dzwoń na linię dla osób w stanie kryzysu psychicznego  tel. 800 70 2222 (całodobowy), telefon zaufania dla dzieci 116111, możesz skorzystać też z numerów dla osób w depresji np., Antydepresyjny Telefon Zaufania fundacji ITAKA, czy Antydepresyjny telefon Forum przeciwko depresji (numery i godziny dyżurów znajdziesz na stronach fundacji), lub zgłoś się na izbę przyjęć najbliższego szpitala psychiatrycznego w twoim mieście.

Autor: Joanna Wiślicka,
psycholog, terapeuta

Zapraszam do zapoznania się z innymi moimi artykułami z zakresu psychologii klinicznej:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2021/08/30/depresja/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/03/25/kryzys-szansa-na-rozwoj

Kilka prostych technik pracy z emocjami

W poprzednim moim artykule dotyczącym emocji, dokładnie je omówiłam i wyjaśniłam dlaczego ważna jest ich akceptacja i wyrażanie https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/05/27/emocje/ W tym wpisie zaprezentuję kilka prostych technik pracy z emocjami. Zanim jednak przejdę do wpisu, przypomnę.

Wszystkie emocje są dobre i wszystkie są potrzebne, pozwalają nam rozumieć lepiej siebie samych, sytuacje w jakiej jesteśmy/ byliśmy i otoczenie czyli ludzi, konkretne osoby, to czy są dla nas ważne, jaki mają na nas wpływ itd.

Proste techniki pracy z emocjami

Wymienione poniżej przeze mnie metody pracy z emocjami opracowałam na podstawie sprawdzonych i stosowanych technik psychologicznych, na potrzeby pracy terapeutycznej indywidualnej i grupowej z dorosłymi, seniorami i dziećmi.

By wykonać to ćwiczenie  po prostu zamaluj swój kubek kolorami, które odpowiadają twoim emocjom. Kolory dobieraj intuicyjnie, ale jeśli się obawiasz, że mogą nie być odpowiednie, to zastosuj te wg wskazówek na grafice, umieszczonej poniżej. Dobrze jest na początek stosować tą technikę każdego dnia, przez cały tydzień (dlatego proponuję 5 do 7 kartek z k tym samym rysunkiem kubka, w zależności od tego ile dni pracujesz, tylu kartek potrzebujesz) bo wtedy jesteś najbardziej obciążony stresem i masz w sobie wiele emocji, a to może ci pomóc w ich identyfikowaniu i wyrażaniu. Stosuj tą technikę tak długo, aż wymalowanie emocji stanie się dla ciebie intuicyjną, naturalną formą ekspresji, stosowaną zawsze wtedy gdy będziesz miał w sobie zbyt wiele emocji lub trudności w ich rozpoznaniu.

„Słoik szczęścia”/ radości („Happiness Jar”) to modyfikacja powszechnej techniki z ang.”Happy Bottle” – „butelka szczęścia”, w Polsce przyjęto wiele różnych jej modyfikacji, ale ja osobiście uważam, że słoik jest praktyczniejszy, dlatego pozostanę przy tym wyborze. „Słoik szczęścia” (może być kolorowa), z zapisanymi na niej przez siebie momentami/ chwilami, w których czujesz szczęści. „Słoik szczęścia” jest to jedna z najprzyjemniejszych technik pracy z emocjami, który przynosi szybko realne efekty, a sprawdza się zarówno w pracy z dziećmi, jak i dorosłymi. Do pracy tym sposobem potrzebujesz największego, pustego słoika, jaki posiadasz w domu. Ze słoika usuń niepotrzebne etykiety, następnie umyj, wysusz, tak przygotowany słoik pomaluj, np. farbka akrylowa na wybrany kolor, zostawiając po środku pasek na napis ( słoik szczęścia/ z jednej strony, a z drugiej Jar Happiness ) i udekoruj np, brokatem, koralikami, czy wstążką, koronką/ sznurkiem, to też fajny pomysł na spędzenie czasu z rodziną ;). W tak przygotowanym słoiku każdego dnia umieszczaj jedną zwiniętą w kwadrat lub rulonik kartkę (może być kolorowa), z zapisanymi na niej przez siebie momentami/ chwilami, w których czujesz szczęście/ radość, czy satysfakcję. Chodzi tu o konkretną rzecz, którą właśnie robisz, sytuację lub osobę, z którą właśnie jesteś w tym momencie. O doświadczenie odczuwania radości/ szczęścia tu i teraz, w tej jednej chwili. Następnie zakręć słoik i postaw w widocznym miejscu. Gdy będziesz odczuwał trudne emocje, czy przeżywał kryzysy, spójrz na swój słoik ile radości już się tam znajduje, jeśli to nie pomoże, wyciągnij kartkę i przeczytaj, doświadcz tego szczęścia i spełnienia raz jeszcze. Czyń tak za każdym razem gdy będzie ci źle, a gdy napełnisz cały słoik, postaw obok kolejny, np. „Wdzięczności”, czy „Pozytywnych myśli”. Tak stworzysz swoją pozytywną, kolorową kolekcje słoików. W ten prosty sposób nauczysz się dostrzegać krótkie momenty szczęścia/ radości i pozytywy tam, gdzie ich wcześniej nie widziałeś, a może nawet zaczniesz odczuwać wdzięczność za to czego doświadczyłeś, co posiadasz i kim jesteś. Chodzi tu o konkretną rzecz, którą właśnie robisz, sytuację lub osobę, z którą właśnie jesteś w tym momencie. O doświadczenie odczuwania radości/ szczęścia tu i teraz, w tej jednej chwili. Następnie zakręć słoik i postaw w widocznym miejscu. Gdy będziesz odczuwał trudne emocje, czy przeżywał kryzysy, spójrz na swój słoik ile radości już się tam znajduje, jeśli to nie pomoże, wyciągnij kartkę i przeczytaj, doświadcz tego szczęścia i spełnienia raz jeszcze. Czyń tak za każdym razem gdy będzie ci źle,a gdy napełnisz cały słoik, postaw obok kolejny tym razem niech będzie, np. „Wdzięczności”, czy „Pozytywnych myśli”. W ten prosty sposób nauczysz się dostrzegać krótkie momenty szczęścia/ radości i pozytywy tam, gdzie ich wcześniej nie widziałeś, a może nawet zaczniesz odczuwać wdzięczność za to czego doświadczyłeś, co posiadasz i kim jesteś.

Autor: Joanna Wiślicka, psycholog, terapeuta

Zachęcam do przeczytania innych moich wpisów z serii o emocjach:

https://psychologiabycia.pl/zrozumiec-emocje

https://psychologiabycia.wordpress.com/2021/01/07/osoby-wysoce-wrazliwe-wwo-highly-sensitive-presons-hsp/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/05/27/emocje/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/04/30/nastroj/