Problematyka samobójstw (suicydologia)

Tematyka samobójstw (suicydologia) jest bardzo złożona i trudna, dlatego też trzeba odpowiednio wcześnie wdrażać profilaktykę suicydologiczną. Nie da się odpowiedzieć jednoznacznie na pytanie, dlaczego ludzie podejmują próby samobójcze. Jesteśmy w stanie jednak wyodrębnić grupy podwyższonego ryzyka i sygnały ostrzegawcze, które pomogą zwiększyć szansę na uratowanie takiej osoby. Opiszę dalej w tym artykule czynniki i grupy ryzyka wraz z sygnałami ostrzegawczymi i metodami prewencji. Mam nadzieję, że dzięki tej wiedzy uda się Państwu komuś będącemu w takim głębokim kryzysie i chcącemu podjąć próbę samobójczą, pomóc odpowiednio wcześnie. W momencie kulminacyjnym, gdy osoba zaplanowała już pewne działania, a punkt zapalny (wyzwalacz) popchnął do realizacji tego zamiaru, mimo wszystko mogą się okazać one niewystarczające, ale warto wiedzieć i na co zwracać uwagę i jak ratować ludzkie życie, nie tylko wspierając psychologicznie, ale całościowo. Byłam w takiej sytuacji, jest to dla mnie przeżycie osobiste, a zarazem zawodowe (choć nie pracowałam wówczas na innym stanowisku), choć udało mi się komuś wtedy pomóc, w ostatniej chwili (ratowanie życia), to historia ta nie ma happy endu, bo niestety nie na wszystko mamy wpływ. Ryzyko, że nie uda nam się pomóc istnieje zawsze, dlatego tak ważna jest świadomość na co zwracać uwagę i jak reagować. Odwlekałam tak długo ten artykuł, bo wymagał on ode mnie zmierzenia się z trudnym doświadczeniem i opracowania dla Państwa tej tematyki suicydologicznej w sposób mam nadzieję przystępny i zrozumiały.

Odrzucenie, poczucie straty, samotność, utrata miłości i/ lub niemożność zrealizowania najważniejszych potrzeb, są najczęściej tzw. „wyzwalaczem”, punktem zapalnym, przesądzającym o podjęciu próby samobójczej, natomiast nie jest bezpośrednią przyczyną działania suicydologicznego, wpływ na to ma wiele różnych czynników, t.j.: choroby/ zaburzenia psychiczne (np. depresja, psychoza, zaburzenia lekowe, PTSD) i fizyczne (choroby przewlekłe lub też nagłe stany, zagrażające życiu jak, np. rak), czynniki osobowościowe, środowiskowe (marginalizacja, patologia, samotność), konflikty z ludźmi (rodziną, znajomymi), fanatyzm, rozwód, czy utrata pracy, itd.

Czynniki ryzyka popełnienia samobójstwa

– Płeć: mężczyźni: mowa tu o gwałtownych próbach samobójczych, kobiety: szczególnie w wieku podeszłym. Wiek: osoby młode (15-30) i w wieku podeszłym (powyżej 65 r.ż.).
– Stan cywilny (osoby owdowiałe, rozwiedzione/ w separacji,samotne).
– Utrata pracy/ bezrobocie; Problemy socjalne/ niski status socjoekonomiczny; mgracja.
– Izolacja społeczna;
– Zaburzenia adaptacyjne, (p. wojsko, konflikty z prawem, więzienie, zmiana mieszkania/ pracy.
– Stan somatyczny: choroby nowotworowe, przewlekłe zespoły bólowe;
– Choroby psychiczne, także występujące wśród krewnych.
– W niektórych grupach zawodowych, m.in. wśród weterynarzy, farmaceutów, dentystów, rolników, pracowników służb mundurowych i lekarzy to ryzyko jest wyższe.
– Stresujące wydarzenia życiowe, np. odrzucenie („zawód miłosny”), utrata (kogoś lub czegoś dla nas ważnego, osierocenie).

Sygnały ostrzegawcze:

• Wycofanie się z kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, odwracanie się od nich.

• Nadmierne zainteresowanie tematyką śmierci.

• Zmiany w strukturze osobowości i poważne zmiany nastroju, zaburzenia lub choroby psychiczne.

• problemy z koncentracją;

• Problemy w szkole (młodzież), obniżenie jakości pracy (dorośli) lub ocen (dzieci, młodzież), w codziennym funkcjonowaniu (dorośli, seniorzy);

• Zmiana dotychczasowych zwyczajów co do jedzenia i snu na przeciwstawne (utrata apetytu lub objadanie się, bezsenność lub nadmierna senność);

• Brak zainteresowania rozrywkami, czy pasjami;

• Nieprzyjmowanie otrzymywanych pochwał lub nagród;

• Uskarżanie się na fizyczne dolegliwości, jak bóle głowy, bóle żołądka lub uczucie zmęczenia – są one bowiem powiązane z emocjami.

• Pojawiające się znudzenie. Brak zainteresowań rzeczami i sprawami, wcześniej dla jednostki ważnymi (np. zaniechanie dbałości o wygląd).

• Pojawiająca się impulsywność: t.j akty agresji i przemocy lub autodestrukcyjna.

Sygnały wysokiego ryzyka:

• Rozmowy o samobójstwie lub jego planowaniu;

• Samookaleczenia, zachowania buntownicze lub ucieczkowe / unikowe;

• Występowanie ekscesów alkoholowych i/ lub narkotykowych;

• Nieprzyjmowanie pomocy; poczucie, że udzielenie pomocy jest już niemożliwe;

• Oskarżanie się „Jestem złym człowiekiem” lub poczucie „zepsucia w środku”;

• Mówienie o beznadziejności życia, braku wyjścia, własnej bezwartościowości;

• Rzucanie co jakiś czas komunikatów typu: „Niedługo przestanę być dla ciebie ciężarem”, „To nie ma znaczenia”, „To już na nic się nie zda” lub „Już się nie zobaczymy”.

• Rozchwianie emocjonalne – Przejścia ze stanów depresji do stanu pogodnego bycia i zadowolenia, euforii, do nawet manii. Zwykle takie rozchwianie oznacza podjęcie decyzji o ucieczce od problemów i zakończeniu swego życia.

• Oddawanie swoich ulubionych przedmiotów; a szczególnie swoich zwierząt w dobre ręce;

• Przygotowywanie testamentu;

• Mówienie (obwieszczanie” całemu światu”), np. że: „Jestem niczym”, „Nie warto się mną zajmować”, „Chciałbym już umrzeć”, Zamierzam się zabić”, „Nie powinnam się urodzić”.

Osoby planujące samobójstwo, czynią to będąc w stanie głębokiego kryzysu psychicznego (depresji, psychozie, PTSD, itp.), pod wpływem silnego wyzwalacza (punkt zapalny). Zwykle przeżywają owy kryzys od dłuższego czasu, bądź też jest on wyjątkowo intensywny (czasem zwielokrotniony), natomiast prośby o pomoc i dotychczasowe strategie radzenia sobie, okazują się być niewystarczające. Jeśli w tym czasie nie zostały wdrożone zasady interwencji kryzysowej https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/08/31/interwencja-kryzysowa/ to osoby takie mają poczucie pozostawienia samym sobie, a więc ciągłego trwania w kryzysie i niemożliwości znalezienia innego wyjścia z niego.

Podejmują próby, by pokazać otoczeniu, że są i bardzo cierpią. Dlatego też próby samobójcze bywają „spektakularne”, osoba w kryzysie w ten sposób niemal wręcz „krzyczy” zauważ mnie, wysłuchaj, pomóż mi! Często osoba taka zachowania suicydalne podejmuje, w miejscu i w sytuacji (dom, praca, szkoła) gdzie może ją uratować osoba bliska lub taka, którą obdarzyła zaufaniem (zwiększa szansę na jej ratunek, to tzw. „ostatnie wołanie o pomoc”). Istnieje też ryzyko, że samobójstwo będzie z przeniesieniem, czyli pozbawieniem życia osób najbliższych, a potem dopiero siebie samego (np. służby). Dzieje się tak gdy osoba planująca samobójstwo, będąca w stanie kryzysu myśli, że nie zapewni bezpieczeństwa swoim najbliższym, nie ochroni ich przed zagrożeniem, które często sama odczuwa (niezależnie od tego, czy to zagrożenie jest realne, czy też jest wynikiem choroby, zaburzenia, lęków itd.), jest przekonana, że tak kontroluje sytuacje, stąd najpierw bliscy – przeniesienie, potem ona sama.

Jeśli dostrzeżesz u siebie lub u kogoś, kogo znasz, kto może być w kryzysie (dziecka, rodzica, partnera, znajomego) sygnały ostrzegawcze, poszukaj wsparcia psychologa, możesz napisać do mnie w tej sprawie wystarczy wiadomość,  że potrzebujesz rozmowy/ wsparcia w każdej chwili. Pełna oferta moich usług na stronie:http://psychologiabycia.pl/oferta W sytuacjach wyjątkowych, np. głębokiego kryzysu pomagam nieodpłatnie, w pozostałych wg cennika https://psychologiabycia.wordpress.com/cennik/.

Możesz też zgłosić się do najbliższej Poradni Zdrowia Psychicznego, Ośrodka interwencji kryzysowej lub Poradni psychologiczno – pedagogicznej (dzieci, młodzież). Gdy dostrzegasz wymienione wcześniej w artykule sygnały alarmujące lub planujesz samobójstwo, a nie pracujesz ze specjalistą i nie masz wsparcia, wtedy dzwoń na linię dla osób w stanie kryzysu psychicznego  tel. 800 70 2222 (całodobowy), telefon zaufania dla dzieci 116111, możesz skorzystać też z numerów dla osób w depresji np., Antydepresyjny Telefon Zaufania fundacji ITAKA, czy Antydepresyjny telefon Forum przeciwko depresji (numery i godziny dyżurów znajdziesz na stronach fundacji), lub zgłoś się na izbę przyjęć najbliższego szpitala psychiatrycznego w twoim mieście.

Autor: Joanna Wiślicka,
psycholog, terapeuta

Zapraszam do zapoznania się z innymi moimi artykułami z zakresu psychologii klinicznej:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2021/08/30/depresja/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/03/25/kryzys-szansa-na-rozwoj

Interwencja kryzysowa

Interwencja kryzysowa jest to działanie doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do udzielenia natychmiastowej pomocy osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej.

Formy organizacyjne obejmują między innymi: pracę zespołów interwencji kryzysowej, krótkotrwałą hospitalizację, farmakoterapię. Interwencja może mieć charakter pomocy medycznej, socjalnej, materialnej, prawnej lub psychologicznej.

Osoba przeżywająca taki stan, ze względu na ograniczenie lub wyczerpanie własnych możliwości rozwiązania problemu, wymaga pomocy z zewnątrz.

Pomoc kryzysowa to rozwiązywanie sytuacji traumatycznych, zakłócających w istotny sposób tok dotychczasowej regulacji stosunków człowieka z jego otoczeniem.

PRZEBIEG INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

1. Prośba o pomoc

2. Analiza sytuacji powodującej kryzys

3. Rozpoznanie strategii i działań, które podejmowane były przez osobę w kryzysie

4. Sprawdzenie możliwych, preferowanych rozwiązań

5. Nauczenie nowych strategii postępowania

6. Kontrakt uczenie się nowych zachowań i wdrażanie nowej strategii

Bardzo istotna jest w interwencji kryzysowej szybka ocena aktualnej sytuacji, stopień zakłócenia funkcji psychicznych oraz rozpoznanie najbardziej oczekiwanej i trafnej pomocy na danym etapie.

CELE INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

• Ograniczenie czasowe

• Działanie dyrektywne

• Natychmiastowość podejmowanych działań

• Intensywność kontaktu

• Koncentracja na „tu i teraz”

Należy być z osobą przeżywającą kryzys. Jeżeli nie mamy czasu czy możliwości bycia dłużej, to lepiej nie podejmować interwencji. We wstępnej fazie czas interwencji jest nieograniczony. Kontakty powinny być intensywne. Należy pracować do skutku, czyli do ustalenia jakiegoś sposobu postępowania. W niektórych sytuacjach należy być dyrektywnym. Osoba w kryzysie (traumie) nie jest w stanie sama rozwiązać swoich problemów.  Pomoc psychologiczna polega na wsparciu emocjonalnym osoby, będącej w sytuacji kryzysowej.

Osoba pomagająca powinna okazywać maksymalny poziom empatii, patrzeć na świat pacjenta z jego punktu widzenia. Widzieć jego trudności, ale i zasoby pomocne w rozwiązaniu problemu. Uczyć nowych rozwiązań, a nie dawać gotowe recepty. Koncentrować się na problemach „tu i teraz”.  Pozytywna interwencja to odzyskanie przez osobę dotkniętą kryzysem zdolności jego samodzielnego rozwiązania.

Autor: Joanna Wiślicka, psycholog i terapeuta

Zachęcam do zapoznania się z treścią innych moich artykułów z tej tematyki:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2021/08/30/depresja/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/03/25/kryzys-szansa-na-rozwoj

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/09/02/problematyka-samobojstw-suicydologia/

Kryzys szansą na rozwój

Kryzys

W sytuacji kryzysowej warto jest zadać sobie pytanie, czy ten kryzys, którego doświadczamy teraz różni się czymkolwiek od innych kryzysów, jakich doświadczaliśmy do tej pory w naszym życiu?  Kryzysy w swoim przebiegu są podobne, występują z różną częstotliwością w życiu każdego z nas. Nie ma życia, bez doświadczeń kryzysowych, ale kształtują one nasz charakter i mogą być szansą na rozwój potencjału.

Samo słowo „kryzys” pochodzi od greckiego „krino” i oznacza: punkt zwrotny, przełomowy; moment rozstrzygający; jakościową zmianę układu lub w układzie. W języku ang. „Crisis” znaczenie słowa kryzys poszerza się o takie cechy, jak: nagłość, urazowość i subiektywne konsekwencje urazu w postaci przeżyć negatywnych. To  niezależnie od źródła (wewnętrzne, zewnętrzne) kryzysu, znaczenie ma jedynie nasza reakcja, na zaistniałą sytuację i to jakie sposoby radzenia sobie z nią podejmiemy.

Co o kryzysie mówi psychologia?

Kryzys jest wynikiem trudności w osiągnięciu celów życiowych, które wydają się ludziom nie do pokonania na drodze zwyczajowych wyborów i zachowań. Kryzys to reakcja na sytuację trudną, krytyczną, zazwyczaj dotąd niespotykaną, nagłą, nieprzewidywalną, przekraczającą zwykłe ludzkie doświadczenia, a wobec której dotychczasowe sposoby i umiejętności rozwiązywania problemów stają się niewystarczające. Z drugiej strony zjawiska kryzysowe mogą oznaczać też szanse rozwoju, być okazją do wyjścia z tzw. „sfery komfortu„. Kryzys łączy w sobie szansę, okazje, jak i zagrożenie, niebezpieczeństwo. Kryzys ma charakter przejściowy i może byc rozwiązany na dwa sposoby, w ciągu o.k 5 tygodni: adekwatny, a wtedy daje szansę na rozwój psychologiczny lub nieadekwatny, wówczas powoduje podatność na wystąpienie zaburzeń a nawet chorób psychicznych. Korzystne rozwiązanie kryzysu zależy głównie od działania danej osoby i interwencji innych ludzi. Takie czynniki jak osobowość człowieka, jego przeszłe negatywne doświadczenia mogą być pomocne lub stanowić obciążenie.

Podczas kryzysu ludzie nie tylko doświadczają zwiększonej potrzeby uzyskania pomocy, ale też sygnalizują ją innym, są też o wiele bardziej otwarci i podatni na zewnętrzną interwencję niż wtedy, gdy są w stanie równowagi.

W sytuacji kryzysowej jednostka reaguje na sytuację zagrażającą zwiększonym napięciem i stosuje nawykowe sposoby rozwiązania problemu. Jeśli sposoby te nie przynoszą rozwiązania i zagrożenie trwa, napięcie wzrasta i następuje dezorganizacja funkcjonowania. Jednostka ponownie próbuje stosować „stare” sposoby, ale nie udaje jej się poradzić z kryzysową (zagrażającą, traumatyczną) sytuacją. Napięcie rośnie dalej i powoduje zwiększenie mobilizacji sił organizmu.

Możliwe są różne rozwiązania:

• jednostka znajduje nowe metody i problem rozwiązuje,

• zmienia jego ocenę i przestaje uważać za problem wymagający rozwiązania,

• całkowicie rezygnuje z jego rozwiązania.

Jeżeli nie zostało zastosowane żadne z powyższych działań to napięcie rośnie do „punktu załamania” i następuje dezorganizacja osobowości. Wówczas może dojść do eskalacji kryzysu, a nawet zachowań destrukcyjnych lub autodestrukcyjnych.

To jaką rolę odegra kryzys w życiu danej jednostki, zależy od wielu czynników:

• natury problemu,

• indywidualnych zasobów jednostki,

• sposobu rozwiązywania problemów,

• dostępnego wsparcia rodzinnego i środowiskowego.

Efektem może być lepsza lub gorsza równowaga psychofizyczna, która oznacza powrót do stanu przed kryzysowego.

Czy kryzysy w naszym życiu mogą być szansą na rozwój?

Tak mogą i często są. W sytuacji kryzysowej (trudnej, traumatycznej) jednostka szuka sposobów radzenia sobie z sytuacją sięgając często lub wyzwalając niejako w sobie zasoby dotąd nie osiągalne, czy wcześniej nierozpoznane. Bardzo często sytuacja kryzysowa wymaga od człowieka zmiany perspektywy życiowej (przewartościowanie), co bywa punktem zwrotnym. Rodzi to świadomość konieczności przemian dotychczasowego sposobu funkcjonowania psychospołecznego w ciągu stosunkowo krótkiego czasu. Przemiany te mają zwykle charakter rozwojowy, progresywny – są naturalną konsekwencją wysiłku adaptacyjnego jaki ponosi wówczas jednostka, często wspomagana przez otoczenie.

Rozwój ludzkiego potencjału często wyzwalany jest przez sytuacje traumatyczne, czy właśnie kryzysy i tylko od jednostki zależy, jaką rolę w jej życiu odegra wystąpienie takich trudności. Istnieje możliwość wyjścia z kryzysu wzmocnionym, dojrzalszym, lepiej przystosowanym do zadań życiowych. Rozwój jest nam potrzebny, żeby nauczyć się lepszej relacji ze swoją niedoskonałością, przykrymi wspomnieniami i bólem. Daje możliwość  głębszego poznania i akceptacji siebie. Rozwijaj się, zacznij robić to, co zwykle odkładałeś na później, poszukuj rozwiązań swojej sytuacji/ swoich problemów, ucz się nowych rzeczy, twój umysł właśnie teraz otwiera się na to, co nowe, teraz jest najbardziej chłonny, a Ty kreatywny.

Kryzys daje ogromne możliwości rozwoju. Twój potencjał nie gaśnie, jest zawsze w gotowości, ale musi być przez Ciebie odkryty. Nie ma znaczenia na jakiej płaszczyźnie funkcjonowania: emocjonalnej, intelektualnej, duchowej, społecznej, czy ekonomicznej) chcesz dokonać zmiany, zrób to!… teraz masz okazję, skorzystaj z niej. 🙂

Jedno jest pewne kryzysy w naszym życiu pojawiają się i będą się pojawiały, a dzieje się tak, nie bez powodu. To czego doświadczamy, staje się częścią nas samych, dzięki sytuacjom trudnym, uczymy się siebie wciąż na nowo. Gdy się już pojawią kolejne, będziemy potrafili, na podstawie dotychczasowych doświadczeń minimalizować jego skutki, a z czasem może nawet będziemy w stanie ograniczyć sytuacje wywołujące kryzys. Pamiętaj jednak, że nie wszystko da się przewidzieć i nie na wszystko mamy wpływ, a jeśli na coś wpływu nie mamy, to po co się tym przejmować 😉

Jeśli chcesz podziel się ze mną w komentarzu swoimi odczuciami i daj znać, czy się rozwijasz w czasie kryzysu? Jeśli tak, to napisz  co się zmieniło w Tobie i w twoim życiu?

Autor: Joanna Wiślicka

Psycholog i terapeuta, pracuje metodami autorskimi i w podejściu skoncentrowanym na rozwiązaniu (TSR)

Zachęcam również do przeczytania innych artykułów mojego autorstwa:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/08/04/trudnosci-w-codziennosci-a-proces-zmiany/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/08/31/interwencja-kryzysowa/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/10/31/psychozy/