Stres i mechanizm radzenia sobie z nim

Celem artykułu jest przybliżenie pojęcia stresu, istniejących stresorów i mechanizmu radzenia sobie.

O stresie można powiedzieć bardzo wiele, ale nie usłyszelibyśmy o nim i nie mówili, gdyby nie był istotny dla nas i nie miał znaczenia w naszym życiu, a ma i to ogromne. Może nawet nie tyle stres ile to co my sami o tym stresie myślimy, to jest kluczowe dla jego przebiegu i strategii zaradczych, które podejmujemy w walce ze stresorami.

Stres pierwotnie pełnił funkcję mobilizacyjną, adaptacyjną i ochronną, wciąż tak jest. Dlatego stres wcale nie jest taki zły, oczywiście pomijając nagłe sytuacje (ostry stres/ kryzys, trauma) i stres chroniczny, który jest bardzo szkodliwy, w każdym obszarze funkcjonowania człowieka. By poradzić sobie ze stresem, którego jest za dużo i dobrać właściwe sposoby radzenia sobie z nim, warto poznać mechanizmy, bo one mogą nam w tym pomóc.

Przyczyny stresu – stresory

Stresory są różnorodne i mogą być charakteryzowane z różnego punktu widzenia. Przede wszystkim bierze się pod uwagę ich siłę i zakres działania.

Stanowi to podstawę rozróżnienia:

– dramatycznych wydarzeń o rozmiarach katastrof, obejmujących całe grupy (stres traumatyczny, ekstremalny); są stresorami uniwersalnymi ponieważ osoby nimi dotknięte nie mogą ich nie zauważyć, dokładniejsza charakterystyka psychologiczna jest następująca:

– atakują najbardziej podstawowe wartości człowieka tj. życie, schronienie.

– stawiają wysokie wymagania, którym nie można sprostać

– często przychodzą bez ostrzeżenia

– pozostawiają po sobie potężny ślad, który jest reaktywowany przy sytuacjach podobnych

– poważnych wyzwań i zagrożeń, dotyczących jednostek lub kilku osób ( śmierć małżonka, – rozwód, karę więzienia ale też wyjazd na wakacje czy zawarcie małżeństwa – związane z wyzwaniem, które także stawia wymagania)

– drobnych, codziennych utrapień – najsłabsze stresory (uciążliwości dnia codziennego – ważne znaczenie za względu na częstość i powszechność ich występowania)

Innym rozróżnieniem jest charakterystyka stresora w wymiarze czasowym. Można tu wymienić:

– wydarzenia stresowe jednorazowe, np. nie miłe spotkanie

– wydarzenia stresowe periodyczne lub cykliczne, np. powtarzające się wizyty u nielubianych krewnych

– stresory chroniczne, działające permanentnie, np. nieudany związek małżeński

– sekwencję – jeden stresor pociąga za sobą następny, np. rozwód – podjęcie pracy przez kobietę – problemy z opieką nad dziećmi.

Ważną właściwością stresorów jest to, że można je kontrolować – to w jakim stopniu ich wystąpienie, przebieg i następstwa zależą od celowego działania osób zaangażowanych.

Pojęcie stresu nie doczekało się powszechnie akceptowanej definicji.

Mechanizm radzenia sobie

Radzenie sobie jest definiowane jako „stale zmieniające się (dynamiczne) poznawcze i behawioralne wysiłki mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i wewnętrznych wymagań, oceniających przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby”. Emocje odgrywają tutaj rolę adaptacyjną, czyli sygnalizują, że dzieje się coś niedobrego, a także energetyzują proces radzenia sobie i kształtują jego przebieg. Każdy z nas stosuje wybrane strategie radzenia sobie, mamy też charakterystyczne dla każdego style radzenia sobie. Jeśli masz trudności w radzeniu sobie ze stresem to zapraszam do skorzystania z konsultacji/ porad psychologicznych szczegółowe informacje są tu: http://psychologiabycia.pl/oferta lub tutaj: https://psychologiabycia.wordpress.com/uslugi/ (obowiązują wcześniejsze zapisy).

Dobrze jest umieć rozpoznawać mechanizmy radzenia sobie jakie stosujemy, to ważna obserwacja nas samych. Bardzo ważne jest też poszukiwanie właściwych dla nas sposobów rozładowania napięcia, a co za tym idzie zmniejszenia poziomu odczuwanego stresu.

Autor: Joanna Wiślicka, psycholog, terapeuta

Polecam także inne artykuły mojego autorstwa:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/05/27/emocje/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2021/08/30/depresja/

Niezwykłość życia tu i teraz ;)

Odkrywanie niezwykłości zwykłego życia, to długotrwały i niekiedy wyczerpujący proces. Polega na docenieniu tego co mam, tu i teraz przy jednoczesnej akceptacji siebie, takim jakim jestem.

Czerp z  trudnych doświadczeń siłę i mądrość, do radzenia sobie z trudnościami. Gdy spotykasz jakąś przeszkodę na swojej drodze życiowej, popatrz w głąb siebie, zamiast skupiać się na tym co na zewnątrz, łatwiej będzie ci odnaleźć spokój… a może nawet rozwiązania. Wszystko co nam się przydarza, dzieje się z jakiegoś powodu. Kiedy coś nam nie wychodzi często obwiniamy o to siebie, a to zupełnie nie potrzebne, czasem tak po prostu ma być… To, że nam nie wyszło teraz, w tym momencie,  tak „na już” od razu, nie oznacza, że nie może się w ogóle udać. Takie wątpienie w siebie, może być wynikiem niskiej samooceny, którą budujemy od najmłodszych lat, albo bezradności / bezsilności dopadającej nas co jakiś czas, czy też być wynikiem wyczerpania psychicznego lub fizycznego.

Czasem przytłaczają nas problemy i trudności napotykane w codziennym życiu. To co wcześniej cię przytłoczyło, co Ci wczoraj nie służyło, dziś jest okazją do kolejnej próby, albo może być otwarciem nowych drzwi… Jak sama mówię niemożliwe nie istnieje… a często jedyne ograniczenia, to te, które są wytworem naszego umysłu i odzwierciedleniem naszego lęku. Ten lęk ma też dobre strony, wskazuje nam to, na czym najbardziej nam zależy. Dlatego wsłuchaj się w siebie, najczęściej wystarczy kilka głębokich oddechów, odrobina refleksji aby motywacja i nowa energia do działania wróciła. Trudności / przeszkody to nie są porażki, często są to możliwości, jakich wcześniej nie widzieliśmy, a teraz się przed nami otwierają … tu i teraz jest tym, co może się zmienić, jeśli tylko chcesz, ale nie stanie się to bez twojego udziału… nic się nie dzieje samo…

Kolejnym krokiem do tego by zwykłe życie stało się absolutnie niezwykłe jest to, aby krótkie momenty szczęścia,  jakie przeżywasz poczuć mocno w sobie, każdą komórką… w całym ciele i na duszy. Radosne chwile jakie ci się przytrafiają zatrzymaj w pamięci na dłużej, tak jak kolekcję zdjęć w albumach… bo to one, czynią twoje życie bogatszym :).

Teraz krok trzeci, droga do akceptacji siebie. To czas najintensywniejszej pracy, nad sobą, ale bez niej nie zrozumiesz kim jesteś, ani nie docenisz, tego co już masz. Ale o tym pisałam już wcześniej na tej stronie i na psychologiabycia.pl

Poniżej zamieszczam wartościowy tekst, z przesłaniem dla wszystkich, którzy nie umieją być tu i teraz, nie wyrażają swoich uczuć, ani myśli otwarcie i ciągle za czymś gonią lub na coś czekają. Jest to list, który pisarz Gabriel Garcia Marquez, napisał będąc bardzo ciężko chorym, wycofując się z życia publicznego i wysłał do swoich przyjaciół, kiedy już wiedział, że jest umierający.

„Jeśliby Bóg zapomniał przez chwilę, że jestem marionetką i podarował mi odrobinę życia, wykorzystałbym ten czas najlepiej jak potrafię.
Prawdopodobnie nie powiedziałbym wszystkiego, o czym myślę, ale na pewno przemyślałbym wszystko, co powiedziałem.
Oceniałbym rzeczy nie ze względu na ich wartość, ale na ich znaczenie.
Spałbym mało, śniłbym więcej, wiem, że w każdej minucie z zamkniętymi oczami tracimy 60 sekund światła. Szedłbym, kiedy inni się zatrzymują, budziłbym się, kiedy inni śpią.
Gdyby Bóg podarował mi odrobinę życia, ubrałbym się prosto, rzuciłbym się ku słońcu, odkrywając nie tylko me ciało, ale moją duszę.
Przekonywałbym ludzi, jak bardzo są w błędzie myśląc, że nie warto się zakochać na starość. Nie wiedzą bowiem, że starzeją się właśnie dlatego, iż unikają miłości!
Dziecku przyprawiłbym skrzydła, ale zabrałbym mu je, gdy tylko nauczy się latać samodzielnie.
Osobom w podeszłym wieku powiedziałbym, że śmierć nie przychodzi wraz ze starością lecz z zapomnieniem (opuszczeniem).
Tylu rzeczy nauczyłem się od was, ludzi… Nauczyłem się, że wszyscy chcą żyć na wierzchołku góry, zapominając, że prawdziwe szczęście kryje się w samym sposobie wspinania się na górę.
Nauczyłem się, że kiedy nowo narodzone dziecko chwyta swoją maleńką dłonią, po raz pierwszy, palec swego ojca, trzyma się go już zawsze.
Nauczyłem się, że człowiek ma prawo patrzeć na drugiego z góry tylko wówczas, kiedy chce mu pomóc, aby się podniósł.
Jest tyle rzeczy, których mogłem się od was nauczyć, ale w rzeczywistości na niewiele się one przydadzą, gdyż, kiedy mnie włożą do trumny, nie będę już żył.
Mów zawsze, co czujesz, i czyń, co myślisz.
Gdybym wiedział, że dzisiaj po raz ostatni zobaczę cię śpiącego, objąłbym cię mocno i modliłbym się do Pana, by pozwolił mi być twoim aniołem stróżem.
Gdybym wiedział, że są to ostatnie minuty, kiedy cię widzę, powiedziałbym „kocham cię”, a nie zakładałbym głupio, że przecież o tym wiesz.
Zawsze jest jakieś jutro i życie daje nam możliwość zrobienia dobrego uczynku, ale jeśli się mylę, i dzisiaj jest wszystkim, co mi pozostaje, chciałbym ci powiedzieć jak bardzo cię kocham i że nigdy cię nie zapomnę.
Jutro nie jest zagwarantowane nikomu, ani młodemu, ani staremu. Być może, że dzisiaj patrzysz po raz ostatni na tych, których kochasz. Dlatego nie zwlekaj, uczyń to dzisiaj, bo jeśli się okaże, że nie doczekasz jutra, będziesz żałował dnia, w którym zabrakło ci czasu na jeden uśmiech, na jeden pocałunek, że byłeś zbyt zajęty, by przekazać im ostatnie życzenie.
Bądź zawsze blisko tych, których kochasz, mów im głośno, jak bardzo ich potrzebujesz, jak ich kochasz i bądź dla nich dobry, miej czas, aby im powiedzieć „jak mi przykro”, „przepraszam”, „proszę”, dziękuję” i wszystkie inne słowa miłości, jakie tylko znasz.
Nikt cię nie będzie pamiętał za twoje myśli sekretne. Proś więc Pana o siłę i mądrość, abyś mógł je wyrazić. Okaż swym przyjaciołom i bliskim, jak bardzo są ci potrzebni…
Jeśli nie zrobisz tego dzisiaj, jutro będzie takie samo jak wczoraj.
I jeśli tego nie zrobisz nigdy, nic się nie stanie.
Teraz jest czas…”

Gabriel Garcia Marquez

To ode mnie na zakończenie w celu poznania siebie, albo odkrycia niezwykłości zwykłego życia ;)…

Jeśli ktoś bliski przeżywa trudności/ kryzys, prześlijcie mu ten tekst.  Może to mu pomoże w odnalezieniu siebie i własnej drogi.

Autor: Joanna Wiślicka, psycholog i terapeuta

Zachęcam do przeczytania moich tekstów o podobnej tematyce:

https://psychologiabycia.pl/poczucie-szczescia

https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/03/29/otworz-sie-na-nurt-zycia/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/04/30/nastroj/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/05/27/emocje/

Spektrum zaburzeń autystycznych

2 Kwietnia Światowy Dzień Świadomości Autyzmu

https://psychologiabycia.wordpress.com

2 Kwietnia obchodzony jest Światowy dzień świadomości Autyzmu. Tego dnia króluje kolor niebieski i na całym świecie, właśnie tak ludzie solidaryzują się z osobami ze spectrum autyzmu. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) autyzm występuje u 1 na 100 dzieci, co oznacza, że w naszym kraju żyje 400 tysięcy, osób z autyzmem.

Klasyfikacja, diagnozowanie i terapia autyzmu

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD – 10, która w Polsce obowiązuje od 1996 r. i jest wciąż aktualna (w 2018 r. opracowano wersję ICD – 11, natomiast będzie ona obowiązywała dopiero od 2022r.) opisuje coraz dokładniej omawiane tu spectrum autyzmu, wliczając w klasyfikację również Zespół Aspergera, jak i inne zaburzenia rozwoju intelektualnego oraz przede wszystkim funkcjonalne upośledzenia językowe. Według omawianej klasyfikacji ICD – 10 autyzm jest klasyfikowany jako Całościowe zaburzenia rozwojowe (F.84), które opisane są w  rozdziale V Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania (F00–F99)i podzielone szczegółowo w ramach kategorii.

https://psychologiabycia.wordpress.com

Całościowe zaburzenia rozwojowe (F.84) – Jest to grupa zaburzeń charakteryzujących się jakościowymi odchyleniami od normy w zakresie interakcji społecznych i wzorców komunikacji, ograniczonym i stereotypowym repertuarem zainteresowań i aktywności. Są to jakościowe nieprawidłowości, które stanowią podstawową cechę funkcjonowania jednostki we wszystkich sytuacjach. W tej grupie wyróżnia się następujące jednostki:

 

• F84.0 – Autyzm dziecięcy –  jest to rodzaj całościowego zaburzenia rozwojowego charakteryzującego się: nieprawidłowym lub zaburzonym rozwojem przed trzecim rokiem życia oraz charakterystycznym sposobem wadliwego funkcjonowania w trzech obszarach psychopatologii: interakcji społecznych, komunikacji i zachowania (ograniczone, powtarzające się). Obok tych specyficznych cech diagnostycznych występuje często szereg innych objawów, takich jak: fobie, zaburzenia snu i odżywiania, napady złości i (auto)agresji. Należy pamiętać, że nazwa „dziecięcy” odnosi się jedynie do okresu, w którym diagnozuje się dane zaburzenie ze spectrum autyzmu, ale występuje zarówno w okresie dziecięcym, jak również w wieku młodzieńczym i dorosłym. Określenie to powstało dla zróżnicowania tego zaburzenia od wcześniej znanych i też określanych jako autyzm podobnych objawów z jakimi mamy do czynienia w schizofrenii.
  

• F.84.1 – Autyzm atypowy – występuje najczęściej u osób głęboko upośledzonych i u osób z ciężkim specyficznym zaburzeniem rozwojowym rozumienia mowy. Charakterystyczne jest, że nieprawidłowy lub wadliwy rozwój, pojawia się dopiero po trzecim roku życia. Albo do rozpoznania brak jest wyraźnych odchyleń od normy w jednym lub dwóch, z trzech zakresów wymaganych do rozpoznania autyzmu, pomimo charakterystycznych zaburzeń w pozostałych kategoriach klasyfikacyjnych. Obejmuje: atypową psychozę dziecięcą lub upośledzenie umysłowe z cechami autystycznymi.

• F. 84.2 – Zespół Retta – Dotyczy dziewcząt. Po normalnym wczesnym okresie rozwoju następuje częściowa lub całkowita utrata mowy, umiejętności lokomocyjnych i posługiwania się rękami wraz z zahamowaniem wzrostu czaszki. Zaburzenie rozpoczyna się zwykle pomiędzy 7. a 24. miesiącem życia. Do charakterystycznych cech należą: zanikanie pewnych ruchów rąk i hiperwentylacja. W zakresie rozwoju zachowania, zahamowane są umiejętności zabawy, ale zainteresowania społeczne utrzymują się bez zmian. Około czwartego roku życia zaczyna rozwijać się ataksja tułowia i apraksja z następującymi często upośledzonymi ruchami, zawsze dochodzi do znacznego upośledzenia umysłowego.

• F.84.3 -Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne – po kilku miesiącach prawidłowego rozwoju następuje pełna utrata uprzednio nabytych umiejętności w kilku sferach funkcjonowania. Towarzyszy temu ogólna utrata zainteresowań otoczeniem, powtarzające się czynności ruchowe, manieryzm i podobne do autyzmu nieprawidłowości w zakresie interakcji społecznych i komunikacji. Ta kategoria obejmuje: otępienie dziecięce, psychozę dezintegracyjną, Zespół Hellera i psychozę symbiotyczną.

• F84.4 – Zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi – kategoria klasyfikacji dotycząca dzieci znacznie upośledzonych umysłowo (IQ poniżej 35), które mają duże problemy z nadpobudliwością ruchową, uwagą i powtarzalnymi zachowaniami. Towarzyszą tym zaburzeniom opóźnienia częściowe lub całościowe.
  

• F.84.5 – Zespół Aspergera -charakteryzujące się takimi samymi nieprawidłowościami w zakresie interakcji społecznych, ograniczonym, powtarzalnym repertuarem zainteresowań i aktywności co autyzm, z tymże nie są zaburzone funkcje intelektualne i nie ma upośledzeń w rozwoju mowy i funkcji poznawczych. Zespół Aspergera może utrzymywać się również w wieku młodzieńczym i w życiu dorosłym. W początkach wieku dojrzałego pojawiają się sporadycznie epizody psychotyczne.

• F84.8 – Inne całościowe zaburzenia rozwojowe. Występujące lecz nie mieszczące się w pozostałych kategoriach klasyfikacji zaburzeń.
  

F84.9 – Całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone – nieopisane wcześniej lub bliżej niesklasyfikowane, będące całościowymi zaburzeniami rozwojowymi.

Autyzm – jest to zaburzenie neurorozwojowe, co oznacza, że w okresie rozwoju ośrodkowego układu nerwowego dochodzi do zaburzeń w kształtowaniu funkcji mózgu. W pierwszym okresie rozwoju zaburzenie dotyczy głównie nieprawidłowości w rozwoju odbierania i przetwarzania bodźców sensorycznych jak: problemy w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego, brak lub osłabienie reakcji na bodźce dźwiękowe, zwłaszcza na wołanie po imieniu, może występować nadwrażliwość na bodźce (dotyk, światło, dźwięki). Zaburzenia autystyczne mają bardzo zróżnicowany charakter, różne symptomy i inną głębokość, a co za tym idzie, nie tworzą jednolitego obrazu, dlatego też  używa się określenia „spektrum zaburzeń autystycznych” (z ang. Autism Spectrum Disorder, w skrócie ASD). Za poprawne przyjmuje się także określenie spectrum autyzmu, które mnie osobiście najbardziej odpowiada.

Spektrum autyzmu – charakteryzuje się deficytami w obrębie wielu sfer funkcjonowania pojawiającymi się przed 3 rokiem życia.  Jak wiemy z klasyfikacji  całościowych zaburzeń rozwojowych (F84.0 ICD-10) wcześniej w artykule scharakteryzowanych do zaburzeń ze spektrum autyzmu ASD (Autism Spectrum Disorder) zaliczamy: autyzm dziecięcy, autyzm atypowy, zespół Retta, zespół Aspergera oraz inne całościowe zaburzenia rozwojowe i całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone. Częściej występuje u chłopców (4:1) niż u dziewczynek (Zespół Retta).

 

Objawy osiowe autyzmu: autystyczna izolacja; przymus stałości otoczenia; niezdolność do interakcji społecznych; stereotypowe, powtarzające się czynności; zaburzenia mowy (echolalia, odwracanie zaimków) lub całkowity brak mowy; specjalne umiejętności, łatwość mechanicznego zapamiętywania.

Pozostałe objawy: słaby kontakt wzrokowy, brak spontanicznej zabawy, albo nie potrafi się bawić zabawkami lub nadmiernie porządkuje zabawki, bądź inne przedmioty; jest przywiązane do jednej zabawki lub przedmiotu; nie uśmiecha się; czasem wydaje się upośledzone słuchowo; zaburzenia komunikacji, agresja i autoagresja niewerbalnej, upośledzenie umysłowe (70-80%), autostymulacje / stereotypie; nieadekwatne reakcje na środowisko, dysharmonie rozwojowe, wymaganie niezmienności otoczenia i nieprawidłowy afekt, zachowania rytualistyczne.

https://psychologiabycia.wordpress.com

We współczesnej psychologii, jak również i w pedagogice zaobserwować można dwa podstawowe podejścia do tematu terapii osób z autyzmem:
Mono-terapeutyczne (pojedyncze) – zakładające stosowanie wyłącznie jednej, wybranej metody terapii i nie łączenie jej z innymi opcjami terapeutycznymi czy też ich elementami.
Eklektyczne – z definicji zakładające łączenie elementów kilku podejść terapeutycznych w obrębie programu jednego dziecka. Najczęściej polega na łączeniu określonych metod, z różnych podejść terapeutycznych, w celu dopasowania ich elastycznie do potrzeb autystycznego dziecka. To podejście stosowane jest w terapii w Polsce.

Metody najczęściej stosowane w terapii zaburzeń spectrum autyzmu, to: Metoda Marii Montessori; Metoda Integracji Sensorycznej; Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne; Metoda Knilla; Metoda Opcji Kauffmana; Metoda Affolter; Zooterapia (dogoterapia); Artterapia; Terapia behawioralna; Farmakoterapia; Sensoplastyka.

Podsumowując. Autyzm nie jest chorobą, tylko zaburzeniem neurorozwojowym. Określenie autyzm „dziecięcy” stosowane w terminologii psychologicznej i terapeutycznej, nie odnosi się do okresu rozwojowego, tylko do okresu diagnostycznego. Spectrum autyzmu jest zaliczane do całościowych zaburzeń rozwojowych. W terapii autyzmu stosuje się podejście eklektyczne, łączące w sobie różne metody i techniki terapeutyczne, które są komplementarne i dobiera się je w sposób elastyczny dostosowany indywidualnie.

autor: Joanna Wiślicka

psycholog i terapeuta, pracuję metodami autorskimi, jak i w podejściu skoncentrowanym na rozwiązaniu (TSR)

Zachęcam do przeczytania innych moich artykułów z zakresu zaburzeń i terapii dzieci:

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/05/03/metoda-knillow/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/05/03/metody-terapii-dzieci-z-porazeniem-mozgowym/

https://psychologiabycia.wordpress.com/2013/05/03/metody-rehabilitacji-dzieci-z-dpm