Do najczęstszych zaburzeń odżywiania należą: anoreksja, bulimia, ortoreksja, kompulsywne zajadanie (objadanie się). Odżywianie się jest jedną z podstawowych czynności umożliwiającej nam życie, bowiem jedzenie pozwala nam utrzymywać procesy biologiczne organizmu. Jedzenie spełnia również inne funkcje, m.in. kulturowe, społeczne, psychologiczne.
Zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia, ortoreksja, kompulsywne zajadanie), które które szczegółowo omówię w osobnych artykułach, gdyż są poważnymi problemami psychicznymi, którym towarzyszy istotne cierpienie i pogorszenie funkcjonowania oraz ryzyko poważnych powikłań somatycznych, a nawet zgonu. W tym artykule ograniczę się do wymienienia najczęściej występujących zaburzeń i związku między emocjami, a jedzeniem. Wspomnę też o leczeniu zaburzeń jedzeniowych, ale również temu zagadnieniu poświęcę osobny wpis.
Zaburzenia odżywiania możemy podzielić na:
-
specyficzne (anoreksja nervosa, bulimioreksja, bulimia nervosa, napadowe objadanie się (BED), pica, zaburzenie przeżuwania, AFRID;
-
zaburzenia niespecyficzne, należą do nich: atypowe postacie anoreksjii, bulimii i BED, zespół jedzenia nocnego, otyłość, ustne wydalanie (purging)
-
i bliżej niesklasyfikowane, takie jak: ortoreksja, pregoreksja, wilczy apetyt na słodycze, bigoreksja, diabulimia, anarchia jedzeniowa. Nie sa jeszcze sklasyfikowane w DSM V, gdyż nieznane są jeszcze mechanizmy powstawania części z nich, wymagają głębszego poznania, czyli większej ilości badań.
Najczęściej występujące zaburzenia odżywiania
Jadłowstręt psychiczny – Anoreksja (anorexia nervosa) – jest realną i bardzo groźną chorobą o podłożu psychicznym, która jeśli nie jest prawidłowo leczona, prowadzi do stopniowego wyniszczenia organizmu chorej osoby, czego wynikiem często jest śmierć.
Bulimia (żarłoczność psychiczna) jest przewlekłym zaburzeniem odżywiania się, jednym z najczęściej spotykanych, obok anoreksji. Bulimia powiązana jest z zupełnym brakiem kontroli ilości spożywanego jedzenia. W przebiegu którego występują epizody nadmiernego objadania się, po którym następują zachowania mające na celu redukcję wagi. Głównie prowokowanie wymiotów lub zmuszanie się do bardzo restrykcyjnej diety. Bulimia może prowadzić do wielu zaburzeń w funkcjonowaniu zdrowotnym fizycznym i psychicznym oraz w funkcjonowaniu społecznym.
Ortoreksja psychiczna (orthorexia nervosa)- przedmiotem troski osoby chorej, jest usilna, obsesyjna potrzeba wybierania i spożywania wyłącznie produktów „zdrowych”, „czystych”, „organicznych”, „najlepszej jakości”. Taka fiksacja na punkcie zdrowego odżywiania się, często w połączeniu z aktywnością fizyczną i nadmierną dbałością o wygląd. W przeciwieństwie do fizjologicznego i zalecanego przez lekarzy zainteresowania zdrowym żywieniem i trybem życia, nadmiarowe i obsesyjne zachowania związane z ortoreksją prowadzą do poważnych konsekwencji zdrowotnych, cierpienia psychicznego i zaburzenia funkcjonowania pacjenta.
Kompulsywne (patologiczne/nadmierne) objadanie się/ zajadanie (binge eating disorder) – jest formą zaburzeń odżywiania się, która od stosunkowo niedawna jest przedmiotem zainteresowania badaczy i klinicystów. Funkcją objadania się jest regulacja emocji i radzenie sobie z nimi. Dyskomfort emocjonalny motywuje do podjęcia czynności zaradczych, polegających w tym przypadku na sięganiu po jedzenie.
Emocjonalne jedzenie
To właśnie skłonność jedzenia w sytuacji przeżywania emocji, szczególnie z kręgu negatywnych, doświadczania stresu lub napięcia nazwano emocjonalnym jedzeniem (emotional eating). Funkcją emocjonalnego jedzenia jest regulacja emocji i radzenie sobie z nimi. Dyskomfort emocjonalny motywuje do podjęcia czynności zaradczych, polegających w tym przypadku na sięganiu po jedzenie. Już samo myślenie, przygotowanie, a także spożywanie posiłku może odwrócić uwagę od przykrego stanu oraz może doprowadzić do zmiany polegającej na pojawieniu się przyjemnych odczuć oraz na rozładowaniu napięcia, poprzez wykorzystanie energii na czynności związane z jedzeniem.
Sięganie po jedzenie motywowane psychologicznymi potrzebami, związane jest z przeżyciami wewnętrznymi i relacjami z ludźmi. Może to być okazywanie i wzmacnianie pozytywnych uczuć poprzez zaproszenie na kolację kogoś, komu jesteśmy wdzięczni; nagradzanie dziecka gdy było grzeczne u lekarza czy też pocieszanie się gdy jesteśmy smutni i sięgamy po ulubione czekoladki w oczekiwaniu na przyjemność.
W przypadku takich osób bardzo ważne jest wczesne wykrycie zaburzeń i wdrożenie specjalistycznego terapeutycznego leczenia. Zaburzeń odżywiania jest znacznie więcej, ale na potrzeby artykułu zajmę się tymi najczęściej występującymi.
Leczenie zaburzeń odżywiania
Leczenie zaburzeń odżywiania jest bardzo trudne, polega głównie na pracy z psychoterapeutą oraz leczeniu schorzeń powstałych w wyniku choroby. Niemniej całkowite, trwałe usunięcie objawów (tj. utrzymywanie prawidłowej wagi oraz normalne jedzenie bez potrzeby kontrolowania się), oraz poprawa funkcjonowania społecznego to cel możliwy do osiągnięcia. Terapia może trwać od kilku miesięcy do 2 lat a nawet dłużej.
Czynniki wpływające na czas jej trwania i szanse powodzenia to:
- współistnienie innych zaburzeń (zwłaszcza zaburzeń osobowości) wraz z zaburzeniami odżywiania się,
- nasilenie objawów,
- jakość funkcjonowania społecznego pacjentki,
- jej zaangażowanie w terapię oraz gotowość rodziny, głównie rodziców do zaakceptowania zmian w relacjach najczęściej z córką.
Im bardziej korzystny układ tych czynników, tym szybciej możliwe jest uzyskanie znacznej poprawy lub całkowite ustąpienie objawów.
Leczenie osób z zaburzeniami odżywiania bez terapii jest niemożliwe. Trzeba zwalczyć problem w miejscu, w którym powstał czyli w psychice. W trakcie psychoterapii pacjenci uczą się jak rozpoznawać i nazywać emocje towarzyszące im w czasie napadów objadania lub też głodzenia się oraz poznają metody radzenia sobie z nimi. Celem terapii jest przywrócenie lub wyrobienie na nowo odpowiednich nawyków żywieniowych, a przede wszystkim zmiana myślenia na temat jedzenia.
Autor: Joanna Wiślicka, psycholog i terapeuta
Zachęcam do przeczytania innych moich artykułów:
https://psychologiabycia.wordpress.com/2020/04/02/spektrumzaburzenautystycznych/
https://psychologiabycia.wordpress.com/2021/06/11/anoreksja/
Psychologia bycia 